Zaburzenia konwersyjne dwukrotnie częściej dotykają kobiet. Często współwystępuje z nimi depresja i zaburzenia lękowe. Dolegliwości zaczynają się zwykle nagle i trwają krótko.

Według klasyfikacji ICD-10 zaburzenia dysocjacyjne, obok zaburzeń lękowych, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych czy reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne, zalicza się do kategorii zaburzenia nerwicowe.

Stan psychiczny osoby dotkniętej zaburzeniem jest skutkiem dezintegracji poczucia własnej tożsamości, wspomnień i bezpośrednich wrażeń oraz kontrolą ruchów ciała. Może się to manifestować na wiele sposobów.

W obrębie zaburzeń dysocjacyjnych wyróżnia się ich kilka rodzajów. Osoba dotknięta konwersją może bowiem:

• znieruchomieć w jednej pozycji i nie reagować na dotyk, światło czy hałas (stupor dysocjacyjny lub osłupienie dysocjacyjne),
• odbyć podróż poza miejsce zamieszkania lub pracy, przy czym tego nie pamiętać, a i przybierać wówczas inną tożsamość (fuga dysocjacyjna),
• utracić na jakiś pamięć dotyczącą ważnych bieżących spraw. Niepamięć dotyczy zwykle ściśle określonego przedziału czasu. Nie pojawiają się trudności z zapamiętywaniem nowych informacji (amnezja dysocjacyjna),
• utracić zdolność wykonywania ruchów lub czucia, co może wskazywać na chorobę fizyczną, jednak nie można jej stwierdzić (dysocjacyjne zaburzenia ruchu i czucia),
• doznać drgawek przypominających napad padaczkowy lub częściowo utracić wzrok, słuch lub węch (drgawki dysocjacyjne, dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego),
• wpaść w trans, sprawiać wrażenie osoby opętanej. Typowy jest brak kontroli nad swoim ciałem czy myśleniem, brak poczucia jedności z własną tożsamością. Dysocjacja czasem przywodzi na myśl opętanie, owładnięcie przez inną osobowość, często demoniczną.

Co łączy wszystkie zaburzenia dysocjacyjne? Ich cechą wspólną jest brak organicznego podłoża. Nie mają one związku z chorobą czy fizyczną dysfunkcją ciała. Mają charakter psychogenny, są związane z trudnymi doświadczeniami i sytuacjami.

Zaburzenia dysocjacyjne mogą pojawić się w związku z traumą, czyli skrajnie stresującym wydarzeniem, które przekracza zdolności do adaptacji i poradzenia sobie z trudnym przeżyciem. Dysocjacja jest sposobem na oderwanie od myślenia o wspomnieniach.

Co może być traumą? Napaść, gwałt, molestowanie seksualne, doświadczanie agresji ze strony bliskich, śmierć bliskiej osoby, katastrofa naturalna, wypadek samochodowy, porwanie, tortury, wojna.

Do zaburzeń dysocjacyjnych mogą predysponować różne problemy, ale i czynniki zarówno pochodzenia wewnętrznego, jak i środowiskowego. Nie bez znaczenia są czynniki genetyczne, zaburzenia depresyjne, nadużywanie substancji psychoaktywnych, zespół stresu pourazowego (PTSD), zaburzenia osobowości (zwłaszcza osobowość borderline i osobowość histrioniczna) oraz uszkodzenia struktur ośrodkowego układu nerwowego.

Bywa, że objawy zaburzeń dysocjacyjnych mijają samoistnie. Jeśli tak się nie dzieje, należy skontaktować się z psychiatrą, psychoterapeutą lub psychologiem. Tylko opieka wykwalifikowanego specjalisty umożliwia rozpoznanie i rozpoczęcie skutecznego leczenia.

Przed postawieniem diagnozy zaburzeń konwersyjnych bardzo ważne jest wykluczenie organicznych przyczyn dolegliwości i objawów. Gdy badania nie wskazują na żadne odchylenia, podejmuje się leczenie.

Główną metodą leczenia zaburzeń dysocjacyjnych jest psychoterapia pozwalająca na przepracowanie nierozwiązanych konfliktów emocjonalnych, od których pacjent ucieka, a które doprowadziły do wywołania objawów. Często wykorzystywana jest terapia poznawczo-behawioralna.

Czasem wspomagająco stosowane są także leki z grupy benzodiazepin, które przyjmuje się krótkoterminowo (w innym wypadku stracą swą skuteczność, pojawią się działania niepożądane i ryzyko uzależnienia).