Ból głowy (łac. cephalgia, cephalalgia, cephalodynia) to niespecyficzny i subiektywny objaw, który jest związany z odczuwaniem dolegliwości bólowych zarówno głęboko we wnętrzu czaszki, jak i na twarzy czy w okolicy oczodołowo-skroniowej.

Dolegliwość ma różne oblicza. Ból może być tępy, pulsujący, rozsadzający, uciskający, ćmiący, ostry czy nawracający. Prawdopodobnie zna go każdy. Dolegliwość czasem szybko mija i pozwala o sobie zapomnieć, niestety bywa, że uprzykrza życie i znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Ból głowy to jedna z najczęstszych dolegliwości, z którymi się zmagamy na co dzień. Specjaliści są zdania, że u ponad 90 procent populacji ból głowy pojawia się co najmniej raz w ciągu roku. Wywołuje go wiele różnych czynników, często bardzo prozaicznych.

Wyróżnia się ból głowy pierwotny, inaczej samoistny oraz ból głowy wtórny - wywołany różnymi nieprawidłowościami i chorobami.

Samoistne bóle głowy mogą być związane z brakiem odpowiedniej ilości snu i odpoczynku, głodem i błędami dietetycznymi, bodźcami zewnętrznymi, zmianą nawyków, silnymi napięciami emocjonalnymi czy długotrwałym stresem.

Najczęstsze pierwotne bóle głowy to:

• migrena,
• napięciowy ból głowy,
• klasterowy ból głowy.

Wtórne bóle głowy najczęściej wywołują choroby naczyniowe mózgu:

• krwotok podpajęczynówkowy, zwykle występujący po krwawieniu z tętniaka,
• krwotoczny udar mózgu,
• udar niedokrwienny mózgu.

Inne choroby i zaburzenia, które mogą wywoływać ból głowy, to na przykład:

• choroba nadciśnieniowa (wówczas ból pojawia się przy gwałtownym wzroście wartości ciśnienia krwi w tzw. nadciśnieniu złośliwym), ale i nadciśnienie tętnicze,
• nowotwory mózgu,
• choroby kości czaszki (np. choroba Pageta),
• choroby oczu: jaskra, ale i wady refrakcji.
• choroby laryngologiczne: zapalenie zatok przynosowych, ostre zapalenie ucha środkowego,
• zmiany zapalne w układzie nerwowym: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu,
• urazy głowy, krwiaki mózgu,
• zwyrodnienie kręgosłupa,
• nadużywanie leków przeciwbólowych (to bóle głowy z odbicia).

Ból głowy może pojawić się z wielu prozaicznych przyczyn, takich jak niewyspanie się, narażenie na stres czy nadmierne spożycie alkoholu. Zdarza się, że towarzyszy obniżonemu nastrojowi czy infekcji. Nie zawsze jest objawem poważnej choroby i w takich sytuacjach nie jest zwykle powodem do niepokoju. W większości przypadków bóle głowy znikają samoistnie bądź wyciszają się po zażyciu tabletki przeciwbólowej czy zastosowaniu domowych sposobów na ból głowy.

Do lekarza warto się zwrócić, gdy ból głowy jest silny, narastający i dokucza przez długi czas, pojawił się po raz pierwszy po 50. roku życia lub zmienił swój dotychczasowy charakter.

Pilnej diagnostyki wymaga ból głowy:

• ostry ból o nagłym początku,
• bardzo silny ostry ból głowy,
• silny narastający ból głowy,
• ból głowy wywołany wysiłkiem fizycznym, kaszlem, aktywnością seksualną,
• ból głowy, któremu towarzyszą zaburzenia świadomości, zaburzenia pamięci, narastające w ciągu dni nudności i wymioty poranne.

Lekarz, który zajmuje się diagnostyką bólu głowy, aby ustalić jego przyczynę, musi zebrać dokładny wywiad. Ten pozwala na ustalenie wstępnego rozpoznania. Kluczowe są takie informacje ja:

• charakter bólu głowy: ostry, pulsujący, piorunujący, przewlekły, narastający, nawracający,
• okoliczności pojawiania się bólu głowy (od kiedy trwają dolegliwości),
• czynniki wyzwalające lub nasilające ból głowy (np. aktywność fizyczna, alkohol),
• czynniki łagodzące ból (np. położenie się spać, zażycie tabletki przeciwbólowej),
• częstotliwość występowania bólu głowy,
• czas trwania epizodu bólowego,
• miejsce bólu, ewentualne jego promieniowanie (np. ból głowy z przodu czoła, ból głowy po bokach, ból głowy z
tyłu czy na czubku głowy, ból głowy za okiem). To ważne, ponieważ ból z tyłu głowy może na przykład oznaczać nadciśnienie tętnicze, a ból głowy z prawej lub z lewej strony to częsty objaw migreny,
• ocena nasilenia bólu (w 10-stopniowej skali, od 0 do 10),
• objawy poprzedzające ból (np. zaburzenia wzrokowe),
• objawy towarzyszące bólowi głowy: nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło, hałas, zapachy,
• stosowane leczenie (nazwy preparatów oraz ich skuteczność).

Kolejnym krokiem jest zbadanie pacjenta, pomiar ciśnienia tętniczego oraz wykonanie podstawowego badania neurologicznego. Bardzo ważne są również badania laboratoryjne, takie jak morfologia, OB oraz inne badania biochemiczne, a także badania obrazowe (RTG czaszki i kręgosłupa szyjnego, tomografia komputerowa głowy czy rezonans magnetyczny głowy). Czasem konieczne jest nakłucia lędźwiowego z badaniem płynu mózgowo-rdzeniowego. Wykonywane są również badania okulistyczne z oceną dna oka, badania laryngologiczne i neurologiczne. Leczenie bólu głowy zależy od ich przyczyny.