ALT-aminotransferaza alaninowa. Enzym wskaźnikowy, wewnątrzkomórkowy, pozwalający na ocenę stanu zdrowia wątroby oraz zróżnicowanie postępu procesu chorobotwórczego. Badanie poziomu ALT (tzw. próba wątrobowa) wykonuje się głównie w diagnostyce chorób, takich jak:

• wirusowe zapalenie wątroby,
• marskość,
• żółtaczka zastoinowa,
• nowotwory wątroby,
• alkoholowe uszkodzenie wątroby. 

AST aminotransferaza asparaginianowa. Enzym występujący w komórkach ciała, najliczniej w mięśniu sercowym, mięśniach szkieletowych i wątrobie. Wzrost poziomu AST może sugerować na uszkodzenie komórek tych narządów. Ocena poziomu AST (tzw. próba wątrobowa) wykorzystywana jest przede wszystkim do diagnostyki chorób wątroby takich jak:

wirusowe i toksyczne uszkodzenie wątroby,
żółtaczka zastoinowa,
marskość,
przerzuty nowotworowe.

Aby postawić szczegółową diagnozę, poziom AST często porównuje się z innymi wskaźnikami, np. fosfatazy alkalicznej (ALP), czy bilirubiny.

Stężenie białka całkowitego w organizmie wykonuje się:

• przy podejrzeniach niedożywienia organizmu (anoreksja, bulimia),
• w przewlekłych chorobach wątroby, nerek,
• w chorobach nowotworowych, urazach i oparzeniach,
• w stanach przewodnienia lub odwodnienia organizmu (biegunki, zespoły złego wchłaniania),
• przy chronicznym zmęczeniu,
• przy nagłej utracie masy ciała.

Służy do oceny stanu odżywienia organizmu lub jako badanie przesiewowe w kierunku wykluczenia chorób układu pokarmowego.

Cholesterol HDL tzw. "dobry cholesterol" jest fakcją cholesterolu odpowiedzialną za transport cząsteczek cholesterolu z tkanek organizmu do wątroby, gdzie są metabolizowane i poprzez syntezę kwasów tłuszczowych wydalane z organizmu.

Badanie stężenia HDL we krwi wykonuje się do oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jego wysoki poziom chroni przed wystąpieniem zawału serca, a niedobór wraz z wysokim poziomem trójglicerydów zwiększa ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej.
Badanie stanowi najczęściej element składowy profilu lipidowego (cholesterol całkowity, cholesterol LDL, trójglicerydy), wykonywanego jako część badania przesiewowego choroby niedokrwiennej serca. 

Cholesterol LDL tzw. "zły cholesterol" jest frakcją cholesterolu, która odpowiada za transport cholesterolu do tkanek organizmu. W przypadku jego nadmiaru, cząsteczki cholesterolu LDL odkładają się w ścianach tętnic, prowadząc tym samym do zwiększenia ryzyka miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca. Badanie wykonuje się w celu oceny ryzyka chorób serca, a także do monitorowania skuteczności ich leczenia.

Badanie cholesterolu LDL wykonuje się najczęściej razem z cholesterolem całkowitym, jako element profilu lipidowego (lipidogram). Poziom LDL jest silnie sprzężony ze stylem życia pacjenta, na który składają się zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna.

Cholesterol jako składnik błon komórkowych produkowany jest w wątrobie oraz dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Stanowi ważny element syntezy kwasów żółciowych i hormonów sterydowych: m.in. kortyzolu, testosteronu i estrogenu.

Badanie poziomu cholesterolu w surowicy krwi zleca się u osób z chorobą wieńcową serca, miażdżycą tętnic obwodowych, po przebytych zawałach, a także profilaktycznie, u osób obciążonych genetycznie rozwojem chorób niedokrwiennych serca i z podejrzeniem występowania zaburzeń lipidowych.

Ocena stężenia cholesterolu całkowitego jest wypadkową trzech frakcji: cholesterolu HDL (tzw."dobry cholesterol"), odpowiadającego za transport zwrotny z komórek do wątroby, cholesterolu LDL (tzw."zły cholesterol"), który przyczynia się do rozwoju blaszek miażdżycowych, zwężających światło tętnic, a także z lipoproteiny bardzo małej gęstości (VLDL). 

Ferrytyna to białko odpowiadające za magazynowanie żelaza. W organizmie znajduje się w wysokich stężeniach głównie w wątrobie, śledzionie, szpiku i mięśniach szkieletowych.

Wskazaniem do badania jest niedobór żelaza we krwi, który prowadzi do niedokrwistości (anemii). Objawami zaniżonego poziomu żelaza we krwi mogą być zaburzenia odporności, osłabienia organizmu, senność, wypadanie włosów.

Badanie poziomu ferrytyny powinny wykonać osoby szczególnie narażone na niedobory żelaza: kobiety (w ciąży, miesiączkujące, karmiące), sportowcy, osoby na dietach niedoborowych, osoby starsze oraz dzieci i wegetarianie. Ferrytyna jest także białkiem tzw. ostrej fazy, co oznacza, że jest wskaźnikiem pojawienia się w organizmie stanu zapalnego.

Glukoza to cukier prosty, który docierając do każdej komórki ciała wraz z krwiobiegiem stanowi główne źródło energii w organizmie. Poziom glukozy regulowany jest przez hormon trzustkowy — insulinę.

Badanie poziomu glukozy wykonuje się celem wykluczenia hiperglikemii i hipoglikemii, czyli nieprawidłowego stężenia glukozy we krwi, które jest niebezpieczne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Objawami hipoglikemii (zbyt niski poziom glukozy we krwi) mogą być: drżenie rąk i całego ciała, senność, osłabienie, potliwość, nudności i bóle brzucha, tachykardia, a nawet śpiączka. Hiperglikemia (podwyższony poziom glukozy) może powodować wzmożone pragnienie, uczucie suchości w jamie ustnej, częste oddawanie moczu, wzmożoną senność i osłabienie koncentracji. 

Tyreotropina to hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, odpowiadający za pracę tarczycy. Badanie TSH wykonuje się celem oceny stanu tarczycy i w monitorowaniu jej leczenia. Na podstawie poziomu tyreotropiny można wstępnie zdiagnozować niedoczynność, a także nadczynności tarczycy.

Osoby chorujące na nadczynność tarczycy odczuwają między innymi: uczucie gorąca, rozdrażnienie, wzmożoną utratę masy ciała, mimo zwiększonej ilości przyjmowanego pożywienia. Do częstych objawów zalicza się także: drżenie mięśni, biegunki, przyspieszenie czynności serca, a u kobiet dodatkowo zaburzenia miesiączkowania.

Objawami niedoczynności tarczycy są natomiast: zmęczenie, senność, zaparcia, przyrost masy ciała, mimo braku apetytu, a także problemy skórne (suchość, zrogowacenie), wypadanie włosów, uczucie ciągłego zimna.

Wykonanie badania zaleca się osobom, które:
-przeszły operację tarczycy,
-najbliżsi członkowie rodziny są obciążeni chorobami tarczycy,
-u pacjenta występują schorzenia autoimmunologiczne,
-osobom powyżej 60 roku życia.

W celu wykluczenia niedoczynności wrodzonej zaleca się wykonanie TSH również u noworodków jako badanie przesiewowe.

Insulina jest hormonem białkowym regulującym gospodarkę węglowodanową organizmu. Hormon wydzielany jest przez trzustkę, jako odpowiedź na zwiększający się poziom glukozy we krwi.

W przypadku zaburzeń wytwarzania insuliny lub produkowania jej w zbyt małych ilościach dochodzi do nagromadzenia glukozy we krwi, a dalej upośledzenia prawidłowego funkcjonowania oczu, serca, nerek i układu nerwowego.

Badanie poziomu insuliny wykonuje się w diagnostyce insulinooporności, hiper — i hipoglikemii. Najczęściej pomiar stężenia glukozy wykonuje się z jednoczesnym oznaczeniem poziomu glukozy i C-peptydu. 

Badanie ogólne kału jest podstawowym badaniem ogólnym, określającym parametry wskazujące na nieprawidłowości w przewodzie pokarmowym.

Obejmuje ocenę makro i mikroskopową, w tym:
barwy,
zapachu,
obecności śluzu,
ropy,
niestrawionych resztek pokarmowych,
komórek nabłonkowych,
krwinek czerwonych,
komórek układu odpornościowego.

Badanie często zlecane jest w podejrzeniach infekcji przewodu pokarmowego, zakażeń pasożytniczych, zaburzeniach trawienia i wchłaniania pokarmów. 

Kortyzol jest hormonem glikokortykosteroidowym, za którego produkcję odpowiadają nadnercza. Kortyzol nazywany jest często hormonem stresu, ponieważ wzrasta w sytuacjach stresowych dla organizmu (okres głodzenia, nadmierny wysiłek fizyczny, obciążenie psychiczne).

Wysokie stężenie kortyzolu prowadzi do wzrostu poziomu glukozy, a do komórek ciała dostarczana jest dodatkowa pula energii, która mobilizuje organizm do działania i dodatkowo podnosi ciśnienie tętnicze krwi. Kortyzol ma również wpływ na utrzymanie homeostazy metabolicznej, gospodarkę węglowodanową, białkową, tłuszczową oraz wapniowo-fosforową.

Wpływa również na pobudzenie innych hormonów stresu, tj. adrenaliny i noradrenaliny. Badanie poziomu kortyzolu wykonuje się w podejrzeniu zespołu Cushinga (objawiającego się hiperkortyzolemią) lub choroby Addisona, czyli pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy, a także w diagnostyce problemów związanych z przysadką mózgową. 

Badanie magnezu w surowicy ma na celu określenie poziomu jego stężenia. Magnez to jeden z najważniejszych elektrolitów w organizmie człowieka. Ma właściwości wpływające na funkcję układu nerwowego oraz pracę mózgu i serca. Odpowiada za prawidłowe działanie mięśni, utrzymuje odpowiedni poziom ciśnienia tętniczego krwi, jest budulcem kości. Niedobór magnezu (hipomagnezia) może powodować występowanie objawów takich jak nadpobudliwość, problemy z prawidłowym funkcjonowaniem mięśni (drżenia, skurcze), apatię, zaburzenia nastroju, które mogą przyczynić się do powstania depresji, a nawet zaburzeń świadomości. W zaawansowanym stopniu niedobór magnezu wpływa na zaburzenia pracy układu sercowo-naczyniowego.

Z kolei objawami towarzyszącymi przy hipermagnezji (nadmiar magnezu) są: obniżenie ciśnienia tętniczego, problemy z wypróżnianiem i oddawaniem moczu, osłabienie mięśni. Zaawansowana hipermagnezia może prowadzić do poważnych skutków takich, jak niewydolność oddechowa, zaburzenia pracy mięśnia sercowego, który może przyczynić się do zatrzymania akcji serca.

Źródłem magnezu są przede wszystkim pełnoziarniste produkty zbożowe. Dodatkowo może być przyjmowany jako suplement diety.

Morfologia - badanie krwi obwodowej, to jedno z podstawowych badań profilaktycznych zalecane Pacjentom w celach diagnostycznych. Pozwala ocenić aktualny stan zdrowia, a także umożliwia dalsze monitorowanie i leczenie istniejącej już choroby. Dzięki analizie wyników lekarz jest w stanie wykryć główne nieprawidłowości m.in. schorzenia związane z niedokrwistością, zakażenia, stany zapalne, choroby autoimmunologiczne, a także zaburzenia krzepnięcia, czy nowotwory.

Morfologia pozwala na ogólną analizę krwi pełnej, która określa ilościową oraz jakościową ocenę elementów morfologicznych krwi w osoczu tj. krwinki czerwone – erytrocyty, krwinki białe - leukocyty oraz płytki krwi - trombocyty. W zestawie analizy krwi możemy określić także wartość hematokrytu oraz stężenie hemoglobiny.

W celach kontrolnych zaleca się profilaktyczne wykonywanie badania krwi raz do roku. 

Potas to jeden z głównych elektrolitów płynu wewnątrzkomórkowego, który wspomaga układ nerwowy i mięśniowy w tym pracę serca. Dodatkowo kontroluje ciśnienie i pracę nerek. Odpowiada za regulowanie gospodarki wodnej. Pobudza wydzielanie insuliny. Poziom potasu we krwi należy kontrolować, gdyż zarówno jego nadmiar (hiperkaliemia), jak i niedobór (hipokaliemia) mogą wpłynąć niekorzystnie na nasz organizm.

Hiperkaliemia-termin oznaczający nadmiar potasu w surowicy krwi. Przyczyną hiperkaliemii może być zła dieta, w której jest znacznie podwyższony poziom potasu, przez co nie jest on dostatecznie wydalany przez nerki. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, kwasowo-zasadowej, podwyższone ciśnienie krwi, niedoczynność kory nadnerczy kwasica metaboliczna, wydzielanie przez trzustkę zbyt dużej ilości insuliny. Objawami tego stanu są: bóle mięśni, w tym uczucie mrowienia, kołatanie serca, problemy z koordynacją ruchową, zawroty głowy, apatia, skurcze mięśni, senność i brak skupienia.

Hipokaliemia, czyli niedobór potasu w surowicy krwi. Do częstych objawów należą: biegunka, wymioty, choroby nerek, cukrzyca, zaburzenia hormonalne, zaburzenia pracy serca- przyspieszone bicie serca, nadpobudliwość. Przyczyną hipokaliemii może być zła dieta, w której jest zbyt mała ilość przyjmowanego przez organizm potasu, a także przyjmowanie leków, które w zbyt dużej ilości usuwają pierwiastek z organizmu.

W celu skontrolowania stężenia potasu w surowicy krwi należy wykonywać regularnie kontrolne badania.

Sód to jeden z elektrolitów występuje w postaci kationów i anionów. Dostarczany jest do organizmu razem z pokarmem. Proces jego usuwania zachodzi w nerkach wraz z moczem oraz w niedużym stopniu wydalany jest z kałem i potem. Podstawowymi zadaniami, za które odpowiada to regulacja ilości oraz rozkład wody w ciele. Utrzymywanie prawidłowego poziomu pH – zachowuje równowagę kwasowo-zasadową.

Pacjent powinien wykonać badanie w celach kontrolnych, jeżeli występują u niego następujące objawy: długotrwałe biegunki, wymioty, odwodnienie, częste oddawanie moczu, brak apetytu, gorączka, zaburzenia pracy serca, wątroby oraz nerek. Zaburzenia gospodarki wodnej, a także monitorowanie stanu zdrowia pacjentów, którzy przeszli groźne infekcje, operacje, ocena pH.

Ważne, aby zachować odpowiednie stężenie sodu we krwi, gdyż jego zachwianie może doprowadzić do hipernataremii (zwiększony poziom sodu) oraz hiponatremii (obniżony poziom sodu). Obydwa stany mogą prowadzić do poważnych komplikacji dla naszego organizmu.

Testosteron to steroidowy, męski hormon płciowy, wytwarzany głównie przez jądra pod wpływem stymulacji przysadki mózgowej. W niewielkich ilościach wydzielany jest również u kobiet przez jajniki i korę nadnerczy. U mężczyzn testosteron odpowiada za wykształcenie narządów płciowych i spermatogenezę, wpływa na wykształcenie drugorzędowych cech płciowych (rozrost masy mięśniowej, obniżenie tonu głosu, owłosienie ciała i zarost twarzy), a także na rozwój gruczołu krokowego. W okresie dojrzewania, a także podczas intensywnego wysiłku fizycznego poziom testosteronu wzrasta. U kobiet testosteron odpowiada za prawidłową pracę jajników i poziom libido. Badanie zleca się u chłopców w przypadku objawów przedwczesnego lub opóźnionego dojrzewania. Badanie u kobiet wykonuje się w przypadku nieregularnych miesiączek, problemów z zajściem w ciąże, trądziku, nadmiernego owłosienia na twarzy i ciele. U mężczyzn oznaczenie testosteronu zleca się w:

- diagnostyce niepłodności (spadek libido, zaburzenia erekcji),
- sytuacji nadmiernego łysienia lub braku owłosienia twarzy i ciała,
- w zmianie sylwetki na kobiecą ginekomastią i obniżeniem masy mięśniowej,
- w zaburzeniach samopoczucia, obniżeniu nastroju, depresji i apatii.

Testosteron to steroidowy, męski hormon płciowy, wytwarzany głównie przez jądra pod wpływem stymulacji przysadki mózgowej. W niewielkich ilościach wydzielany jest również u kobiet przez jajniki i korę nadnerczy. U mężczyzn testosteron odpowiada za wykształcenie narządów płciowych i spermatogenezę, wpływa na wykształcenie drugorzędowych cech płciowych (rozrost masy mięśniowej, obniżenie tonu głosu, owłosienie ciała i zarost twarzy), a także na rozwój gruczołu krokowego. W okresie dojrzewania, a także podczas intensywnego wysiłku fizycznego poziom testosteronu wzrasta. U kobiet testosteron odpowiada za prawidłową pracę jajników i poziom libido. Badanie zleca się u chłopców w przypadku objawów przedwczesnego lub opóźnionego dojrzewania. Badanie u kobiet wykonuje się w przypadku nieregularnych miesiączek, problemów z zajściem w ciąże, trądziku, nadmiernego owłosienia na twarzy i ciele. U mężczyzn oznaczenie testosteronu zleca się w:

- diagnostyce niepłodności (spadek libido, zaburzenia erekcji),
- sytuacji nadmiernego łysienia lub braku owłosienia twarzy i ciała,
- w zmianie sylwetki na kobiecą ginekomastią i obniżeniem masy mięśniowej,
- w zaburzeniach samopoczucia, obniżeniu nastroju, depresji i apatii.

Trójglicerydy (TG, Triglicerydy) stanowią podstawową formę magazynowania kwasów tłuszczowych. Miejsca, w których gromadzą się triglicerydy to głównie wątroba i tkanka tłuszczowa.

Zaleca się badanie poziomu trójglicerydów w celu monitorowania objawów chorób sercowo-naczyniowych, przy podejrzeniu zapalenia trzustki, a także u osób z cukrzycą, osób otyłych, pacjentów powyżej 45 roku życia, kobiet w ciąży oraz z objawami niedoczynności tarczycy.

Badanie pozwala na kontrolę zaburzeń lipidowych w ciele człowieka.

Witamina D3 - kalcydiol (25-OH D) dostarczana jest do organizmu poprzez promieniowanie słoneczne, a także występuje w niewielkich ilościach produktów żywnościowych, głównie w rybach i mięsie. Proces jej adaptacji rozpoczyna się w wątrobie, gdzie przekształca się do postaci 25-OH D. W kolejnym kroku transportowana jest do nerek, tam następuje hydroksylacja. W wyniku tego procesu powstaje kalcydiol. Głównym zadaniem witaminy D3 jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości wapnia i fosforanów. Ponadto wpływa na proces mineralizacji kości, bierze czynny udział w prawidłowym funkcjonowaniu układów nerwowego, mięśniowego oraz immunologicznego. Wpływa na hamowanie rozwoju chorób nowotworowych.

Należy kontrolować poziom występowania kalcydiolu w organizmie, gdyż może skutkować rozwojem niewydolności nerek, krzywicy u dzieci, z kolei u osób starszych rozwojem osteomalacji. Profilaktyczne badanie może zapobiec powstaniu cukrzycy, otyłości, ograniczeniu rozwoju chorób skórnych oraz zapobiec nawracającym infekcją wirusowym i bakteryjnym.