Co to jest anemia? Według definicji WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) mówi się o niej, gdy stężenie hemoglobiny wynosi mniej niż:

• 11 g/dl w przypadku dzieci od 6. miesiąca życia do 6. lat,
• 12 g/dl u dzieci od 6. do 14 lat,
• 13 g/dl u mężczyzn,
• 12 g/dl u kobiet,
• 11 g/dl u kobiet w ciąży.

Wyróżnia się kilka rodzajów anemii. To:

• anemia z niedoboru żelaza (ponad 80% przypadków niedokrwistości),
• niedokrwistość megaloblastyczna (z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego),
• anemia pokrwotoczna,
• anemia syderoblastyczna,
• niedokrwistość chorób przewlekłych,
• niedokrwistości hemolityczne,
• niedokrwistość aplastyczna.

Skąd się bierze anemia? Jej przyczyny mogą być różne. Zwykle odpowiada za nią zwiększony rozpad krwinek czerwonych, co najczęściej wynika z wad budowy krwinek i utrata krwi wskutek nagle występującego krwotoku lub długotrwałej utajonej straty krwi. Może to być również konsekwencja nieprawidłowego procesu produkcji krwinek czerwonych, co ma miejsce, gdy:

• w szpiku kostnym nie ma dostatecznej ilości substancji niezbędnych do zbudowania prawidłowych krwinek, w tym żelaza, witaminy B12 czy kwasu foliowego. Wówczas tworzą się krwinki niepełnowartościowe, o nieprawidłowej budowie i ograniczonej funkcjonalności,
• szpik kostny przestaje funkcjonować całkowicie lub częściowo (to aplazja lub hipoplazja szpiku),
• organizm zmaga się z chorobą innych tkanek i narządów, co może pośrednio wpływać i zaburzać proces produkcji krwinek.

Stan niedoboru hemoglobiny lub czerwonych krwinek wpływa na cały organizm, pogarszając jego funkcjonowanie. Pojawiają się różne dolegliwości i objawy, takie jak:

• osłabienie, zmęczenie, łatwa męczliwość,
• upośledzenie koncentracji i uwagi,
• bóle i zawroty głowy,
• kołatanie serca,
• duszności,
• bladość spojówek, skóry i śluzówek wewnątrz jamy ustnej.

Najczęściej występującym rodzajem niedokrwistości, zarówno wśród małych dzieci, jak i młodzieży i dorosłych, jest niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza. W jej przypadku obserwuje się:

• osłabienie kondycji włosów. Te stają się cienkie i łamliwe, łatwo wypadają,
• zmiany paznokci, które stają się blade, pokrywają je podłużne prążki i rowki,
• suchość skóry,
• pękanie kącików ust (tzw. zajady),
• zmieniony wygląd języka. Ten ma wygładzoną powierzchnię, boli i piecze,
• spaczone łaknienie.

Ponadto przy niedokrwistości, która towarzyszy innym chorobom, pojawiają się typowe objawy danej choroby podstawowej.

Gdy pojawiają się objawy wskazujące na anemię, należy wykonać morfologię. Podejrzenie potwierdza zmniejszone stężenie hemoglobiny we krwi. Ocenia się też liczbę i wielkość krwinek czerwonych.

Gdy przyczyna anemii jest niejasna, wykonuje się badania dodatkowe. Określa się na przykład liczbę najmłodszych krwinek czerwonych (retikulocytów), stężenie witaminy B12 i kwasu foliowego, sprawdza się odczyn Coombsa, przeciwciała przeciw krwinkom czerwonym czy poziom żelaza oraz ferrytyny. Bardzo ważne jest również badanie fizykalne i wywiad lekarski.

Leczenie niedokrwistości zależy od przyczyny choroby. Należy wyeliminować czynnik wywołujący chorobę, czyli uzupełnić niedobory żelaza czy wyleczyć chorobę podstawową powodującą niedokrwistość.

Najczęściej występującą anemię - z niedoboru żelaza - leczy się preparatami żelaza, które są dawkowane w zależności od stopnia jego niedoboru, a w przypadku małych dzieci również od wieku i masy ciała. Gdy stwierdza się nietolerancję doustnych preparatów żelaza, upośledzone wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego lub gdy utrzymuje się duża utrata żelaza, stosuje się żelazo w postaci pozajelitowej, to jest w formie iniekcji dożylnych lub domięśniowych. Czasem konieczne jest przetaczanie krwinek czerwonych czy przeszczepienie szpiku (transplantacja komórek krwiotwórczych).

Czy anemia jest groźna? Choć niedokrwistość to najczęściej diagnozowane zaburzenie krwi, nie wolno jej lekceważyć. Jest niebezpieczna, ponieważ może powodować różne dolegliwości i komplikacje (w tym komplikacje ciąży, prowadzić do opóźnienia fizycznego czy rozwoju intelektualnego), a z czasem siać spustoszenie w organizmie. Nieleczona anemia może nawet prowadzić do śmierci.