Kiedy pojawiają się problemy natury psychicznej, warto umówić się na wizytę do psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry.

Psycholog jest osobą, która ukończyła pięcioletnie studia magisterskie i posiada tytuł magistra psychologii. Nie jest lekarzem. Posiada kwalifikacje do udzielania świadczeń psychologicznych, które polegają na diagnozie psychologicznej, opiniowaniu, orzekaniu oraz na udzielaniu pomocy psychologicznej. Psycholog może przeprowadzać testy psychologiczne, ale i udzielać jednorazowych konsultacji kryzysowych czy porad dotyczących relacji i trudnych sytuacji bądź rozwoju osobistego. Może także wydawać dokumenty, zaświadczenia i orzeczenia.

Psychoterapeuta jest osoba, która ukończyła jeden z humanistycznych lub medycznych kierunków: psychologię, psychiatrię, socjologię, pedagogikę czy filozofię oraz przeszła podyplomowe, specjalistyczne szkolenie, które w Polsce trwa zwykle 4 lata i kończy się egzaminem certyfikacyjnym. Prowadzona przez niego psychoterapia to proces, podczas którego można zrozumieć własne przeżycia i uwolnić się od nich, ale i nauczyć się kontroli nad własnym życiem. Celem jest dokonanie określonej zmiany w funkcjonowaniu pacjenta. Psychoterapeuta nie może przypisywać leków. Kiedy uzna, że pomocna w terapii będzie farmakologia, prosi pacjenta o konsultację psychiatryczną.

Psychoterapia sprawdza się w przypadku łagodniejszych zaburzeń psychicznych, takich jak uzależnienia, zaburzenia snu czy odżywiania. Ciężką depresją, psychozą, chorobą afektywną dwubiegunową oraz innymi poważnymi chorobami psychicznymi zajmuje się psychiatra (główną metodą leczenia jest farmakoterapia).

Psychiatra jest lekarzem, który ukończył studia medyczne i posiada specjalizację z psychiatrii. Zajmuje się diagnozą i leczeniem chorób oraz zaburzeń psychicznych, ma także wiedzę na temat anatomii oraz funkcjonowania organizmu człowieka.

W odróżnieniu od psychologa czy psychoterapeuty psychiatra ma uprawnienia do wypisywania recept (dobiera także odpowiednią farmakoterapię), wystawiania zwolnień lekarskich czy skierowań do szpitala. Może zalecić wspomaganie leczenia psychoterapią. Wówczas leczenie u psychiatry ma charakter dwutorowy (opiera się na farmakologii i psychoterapii). Jeśli psychiatra ukończył specjalistyczne szkolenie podyplomowe, posiada także kompetencje do prowadzenia terapii.

To, ile trwa psychoterapia, zależy od wielu czynników, zarówno nurtu psychoterapii, w jakim pracuje specjalista, jak i problemu, z jakim mierzy się pacjent. Można powiedzieć, że terapie dzieli się na krótkoterminowe i długoterminowe.

Psychoterapia krótkoterminowa może trwać od dwóch do dwunastu miesięcy. To na przykład psychoterapia poznawczo-behawioralna, krótkoterminowa psychoterapia psychodynamiczna czy psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniu. Ten sposób pracy sprawdza się u osób doświadczających kryzysu rozwojowego czy życiowego, mających problem z zaakceptowaniem zmian czy żyjących w dużym stresie.

Psychoterapia długoterminowa trwa od roku do kilku lat i prowadzi do głębokich, długotrwałych zmian. To na przykład psychoterapia psychodynamiczna, integracyjna, humanistyczna, poznawczo-behawioralna z terapią schematu. Ten rodzaj terapii sprawdza się u osób uzależnionych, z zaburzeniami osobowości czy głębokimi zaburzeniami depresyjnymi.

Gdy pojawiają się problemy natury psychicznej, warto poprosić o pomoc specjalistę: psychologa, psychoterapeutę lub psychiatrę. Dokonując wyboru należy zwrócić uwagę na kilka kwestii.

Najważniejsze jest wykształcenie i kwalifikacje specjalisty. Na przykład osoba uprawniona do psychoterapii powinna posiadać certyfikat psychoterapeutyczny uznawany przez Polską Federacja Psychoterapii i Polską Radę Psychoterapii.

Bardzo ważne jest, by terapeuta, psycholog czy psychiatra posiadał także doświadczenie w pracy nad konkretnymi problemami. Na przykład, by rozwiązać problemy w związku, warto poszukać terapeuty specjalizującego się w terapii par. Dobrze jest wziąć pod uwagę opinie pacjentów.

Nie mniej ważna jest lokalizacja gabinetu, a także godziny pracy, ceny wizyt oraz dostępność specjalisty (np. to, czy konsultuje w razie potrzeby bądź pracuje online). Dla wielu osób duże znaczenie ma również wiek i płeć osoby, z która mają podzielić się swoimi problemami.

Po dokonaniu wyboru i pierwszym spotkaniu warto zwrócić uwagę na odczucia, jakie wzbudza specjalista. Ważne, by czuć się przy nim komfortowo i swobodnie. Szczególnie ważne jest nawiązanie stabilnej relacji z psychoterapeutą, ponieważ zaufanie i poczucie bezpieczeństwa są bardzo ważne dla współpracy i efektów terapii.

Wybierając psychoterapeutę, psychologa bądź psychiatrę warto poświęcić trochę czasu. Dzięki temu można znaleźć osobę, która w pełni odpowiada indywidualnym potrzebom i preferencjom. Jeśli po pierwszym bądź po kilku spotkaniach pojawia się przekonanie, że współpraca nie układa pomyślnie, warto poszukać innego specjalisty.

O ile niektóre problemy natury psychicznej rozwiązuje psychoterapia, o tyle inne wymagają wsparcia farmakologii. By uzyskać receptę na leki, trzeba skontaktować się z psychiatrą, który w odróżnieniu od psychologa czy psychoterapeuty dobiera odpowiednią farmakoterapię (psychoterapeuta może przepisać leki wyłącznie wtedy, gdy jest także lekarzem). Posiada także uprawnienia do wypisywania recept, wystawiania zwolnień lekarskich czy skierowań do szpitala. Warto wspomnieć, że leczenie u psychiatry często ma charakter dwutorowy. Wówczas opiera się nie tylko na farmakologii, ale i psychoterapii.

Badania dowodzą, że psychoterapię cechuje wysoka skuteczność zarówno w przypadku zaburzeń u dzieci, jak i dorosłych. Jej powodzenie w dużej mierze zależy od terapeuty, pacjenta i sytuacji, mniej zaś od nurtu psychoterapii czy zaburzenia. Oznacza to, że różnice w skuteczności wynikają z kompetencji psychoterapeuty oraz cech pacjenta, a nie rodzaju zastosowanej terapii.

Warto podkreślić, że psychoterapia jest nie tylko skuteczna, ale i w porównaniu z leczeniem farmakologicznym jej efekty są trwalsze. Ponadto po jej zakończeniu stan pacjenta wciąż się polepsza. Ma to związek z umiejętnościami nabytym w procesie terapeutycznym (dzieje się tak, ponieważ psychoterapia kładzie nacisk na rozumienie siebie i kierowanie sobą).

Warto przede wszystkim zastanowić się nad kilkoma kwestiami, tak by móc swobodnie i wyczerpująco odpowiadać na zadawane przez specjalistę pytania:

• Jaki jest powód spotkania?
• Kiedy pojawił się problem?
• Czy wcześniej (przed jego wystąpieniem) wydarzyło się coś bądź zmieniło w życiu?
• Jakie są niepokojące objawy? Jaki jest ich charakter (stałe czy zmienne, co sprzyja ich nasilaniu).
• Czy miało miejsce wcześniejsze leczenie u psychiatry czy psychoterapia? Jaka była diagnoza? Jak długo trwało leczenie? Jakie leki i w jakich dawkach były przyjmowane?
• Jakie są oczekiwania w stosunku do efektów terapii?

Warto również zastanowić się nad pytaniami do specjalisty (przebieg i czas leczenia, możliwości i efekty). Dla pewności i spokoju dobrze zapisać je na kartce oraz zabrać ze sobą na wizytę wraz z dokumentacją medyczną.