Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych cechująca się nadreaktywnością oskrzeli. Choć określenie to jest zwykle stosowane w odniesieniu do choroby płuc, jaką jest astma oskrzelowa, warto wiedzieć, że istnieje również astma sercowa. To jeden z objawów przewlekłej niewydolności krążenia pochodzenia sercowego.

Istotą astmy oskrzelowej są skurcze oskrzeli, które utrudniają przepływ powietrza do płuc podczas wydechu. Uważa się, że astma wywoływana jest przez kompilację czynników genetycznych i środowiskowych. Charakterystyczne dla schorzenia jest to, że o ile niektórzy chorzy doświadczają objawów rzadko, zazwyczaj w odpowiedzi na różne czynniki, o tyle inni zmagają się z dolegliwościami nasilonymi i uporczywymi. Ataki astmy mogą mieć zatem charakter bardzo ostry, choć zazwyczaj choroba przebiega dość łagodnie.

Astma oskrzelowa należy do najczęściej występujących chorób przewlekłych. Ze względu na niejednorodny charakter choroby dzieli się na tzw. fenotypy, czyli zespoły cech. Ponieważ astma oskrzelowa może mieć podłoże atopowe, związane z nadmierną produkcją immunoglobuliny E (IgE) w organizmie lub podłoże nieatopowe, o prawidłowym poziomie IgE, do najczęściej opisywanych rodzajów astmy należą:

• astma alergiczna, astma atopowa,
• astma niealergiczna, astma nieatopowa.

Mówi się także o takich jednostkach jak astma ciężka, astma otyłych, astma późna, astma zawodowa, astma wysiłkowa czy astma aspirynowa.

Alergie są przyczyną zdecydowanej większości przypadków astmy u dzieci i ponad połowy przypadków astmy u dorosłych. Astmie alergicznej często towarzyszą inne choroby alergiczne, takie jak atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa czy zapalenie spojówek oczu. Wśród najczęstszych alergenów prowadzących do powstania i rozwoju choroby należą roztocza kurzu domowego, pleśnie, pyłki roślin, sierść zwierząt, żywność.

Objawy astmy niealergicznej pojawiają się w związku z zakażeniem dróg oddechowych przez wirusy lub bakterie.

Typem występującym najrzadziej, który jest jednocześnie obarczony najpoważniejszymi powikłaniami i najgorszym rokowaniem, jest astma ciężka. To trudna do leczenia choroba, która bardzo utrudnia funkcjonowanie.

Na powstanie i rozwój astmy ciężkiej wpływają czynniki genetyczne, źle leczone i nieleczone infekcje lub ciężkie przeziębienie, nadwrażliwość na roztocza i aspirynę, a także palenie tytoniu: zarówno czynne, jak i bierne.

Przewlekłemu zapaleniu dróg oddechowych towarzyszy nadreaktywność oskrzeli, a towarzyszące chorobie dolegliwości wynikają ze stanu zapalnego dróg oddechowych.

Schorzenie prowadzi do pojawienia się nawracających epizodów:

• świszczącego oddechu,
• trudności w oddychaniu, duszności, uczucia ściskania w klatce piersiowej,
• ciężkiego do opanowania kaszlu,
• obniżonej wydolności wysiłkowej.

Objawy choroby pojawiają się szczególnie w nocy lub nad ranem bądź w reakcji na wysiłek fizyczny czy zimne powietrze. Choć symptomy astmy mogą manifestować się i zanikać, stan zapalny w drogach oskrzelowych trwa stale.

Rozpoznanie astmy oskrzelowej opiera się zazwyczaj na zespole objawów, spirometrii oraz wynikach długoterminowego leczenia.

Astmy nie można wyleczyć, a jedynie łagodzić jej objawy i zapobiegać atakom. Bardzo ważny jest zdrowy, higieniczny styl życia. Należy unikać dymu papierosowego i alergenów. Jeśli ograniczenie kontaktu z czynnikami wywołującymi atak astmy nie jest możliwe, zaleca się stosowanie leków. Dobiera się je indywidualnie, biorąc pod uwagę ciężkość przebiegu choroby i częstość występowania objawów.

W łagodnych stanach astmy objawy często ustępują samoistnie, choć w wielu przypadkach konieczne okazuje się podanie odpowiednich leków. W terapii wykorzystuje się leki przeciwzapalne, rozkurczające oskrzela, a przede wszystkim glikokortykosteroidy wziewne, które hamują procesy zapalne.

W celu doraźnego leczenia objawowego zalecane są leki rozszerzające oskrzela. W astmie przewlekłej łagodnej stosuje się małe dawki kortykosteroidu wziewnego lub doustne leki przeciwleukotrienowe. U osób mających codzienne ataki stosuje się wyższe dawki kortykosteroidów wziewnych. W astmie umiarkowanej lub ciężkiej dodatkowo zlecane są kortykosteroidy doustne. W bardzo ciężkich przypadkach konieczne może być dożylne podanie kortykosteroidów oraz hospitalizacja.