Słowo autyzm wywodzi się z greckiego słowa autos, co oznacza sam. Terminu autyzm po raz pierwszy w swojej publikacji użył Leo Kanner w 1943 roku, a do psychiatrii pojęcie wprowadził Eugen Bleuler w 1911 roku. Obecnie różne zaburzenia autystyczne diagnozuje się u około 1 na 100 dzieci w Europie, częściej u chłopców niż dziewczynek.

Przyczyny autyzmu nie są dokładnie poznane. Zakłada się, że są złożone, a na pojawienie się zaburzenia wpływają różne czynniki, działające w różnym stopniu i w różnych kombinacjach.

Naukowcy podkreślają, że duże znaczenie ma genetyka (nie znaleziono jednak konkretnych genów odpowiedzialnych za pojawienie się zaburzenia), ale i czynniki środowiskowe:

• warunki życia płodowego, np. infekcje i choroby matki, przyjmowane przez nią leki w okresie prenatalnym,
• ciężki przebieg porodu, komplikacje okołoporodowe,
• poronienia w wywiadzie, zaawansowany wiek rodziców,
• czynniki neurologiczne, np. zmiany w funkcjonowaniu mózgowia widoczne w EEG, czyli badaniu elektroencefalograficznym czy nieprawidłowości w budowie struktur mózgowia.

W literaturze przez wiele lat wiązano zachorowanie na autyzm ze szczepieniem MMR, jednak owej hipotezy nie potwierdziły liczne badania epidemiologiczne i biologiczne.

Pierwsze objawy autyzmu pojawiają się najczęściej pod koniec pierwszego lub na początku drugiego roku życia dziecka. Wraz w wiekiem symptomy stają się coraz bardziej wyraźne.

Autyzm jest diagnozowany na podstawie zachowań i cech obserwowanych w trzech obszarach (tzw. triada autyzmu):

• interakcji społecznych,
• komunikacji,
• zachowaniach pod postacią powtarzalności.

Co to znaczy? Osoby z autyzmem mają trudność w rozumieniu zachowania czy uczuć innych ludzi, a także gestów i odczytywaniu mimiki twarzy oraz inicjowaniu kontaktu.

Wiele osób z autyzmem nie mówi, a niektóre komunikują się w sposób specyficzny lub usztywniony. Ich wypowiedzi mogą sprawiać wrażenie nieadekwatnych do sytuacji. Typowy jest opóźniony rozwój mowy u dzieci, branie wypowiedzi zbyt dosłownie, a także unikanie kontaktu wzrokowego oraz trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy.

Osoby z autyzmem bywają bardzo przywiązane do rutyny i wzorców. Często chodzą wyłącznie jedną drogą, nie lubią zmian. Często bardzo angażują się w zainteresowanie jednym tematem. Charakterystyczne jest, że spędzają dużo czasu na obserwowaniu poruszających się przedmiotów bądź zjawisk czy układaniu przedmiotów w konkretny sposób.

Jedną z cech autyzmu jest nietypowe odbieranie świata za pomocą zmysłów. Bodźce mogą być bowiem odczuwane zarówno jako mało intensywne, jak i zbyt intensywne, co wiąże się z różnymi niecodziennymi reakcjami (np. niechęć do dotyku czy zakrywanie uszu w reakcji na niektóre, nie tylko głośne dźwięki).

Autyzm jest zaburzeniem bardzo niejednolitym. Wśród osób autystycznych są osoby głęboko niepełnosprawne i słabo funkcjonujące społecznie, ale i wyróżniające się ponadprzeciętnym poziomem niektórych sprawności intelektualnych.

Autyzm diagnozuje się na podstawie obserwacji zachowania pacjenta, co wymaga nie tylko rozmowy z opiekunami, ale i spotkań z psychologiem, psychiatrą, pedagogiem specjalnym czy logopedą. Czasem niezbędne są badania dodatkowe (badania genetyczne, badania słuchu) czy konsultacje (np. z neurologiem). Diagnozy ze spektrum autyzmu, które stawiane są najczęściej to: autyzm, autyzm atypowy i Zespół Aspergera.

Leczenie zaburzeń autystycznych jest wieloetapowe, dobierane do konkretnego przypadku. Trwa całe życie, zmienia się jedynie z wiekiem pacjenta. Wymaga zaangażowania tak bliskich, jak i wielu specjalistów.

Celem terapii w przypadku autyzmu jest wspieranie rozwoju oraz doskonalenie umiejętności w zakresie komunikowania się, wchodzenia w relacje, samodzielności, uczenia się, jak również radzenie sobie z frustracją i stresem. Z autyzmu nie można się wyleczyć, stąd celem działań jest dostosowanie pacjenta do samodzielnego funkcjonowania.

Ponieważ zbyt późno leczony autyzm może prowadzić do poważnych zaburzeń funkcjonowania, ważna jest zarówno szybko podjęta diagnostyka, jak i wczesna terapia. Osoby zmagające się z kwestią autyzmu mogą szukać pomocy w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, stowarzyszeniach, fundacjach oraz prywatnych ośrodkach diagnostyczno-terapeutyczych.