Ból brzucha jest objawem niedyspozycji bądź choroby narządów jamy brzusznej. Może mieć różny charakter, lokalizację i nasilenie. To niespecyficzny i subiektywny objaw - każdy ból brzucha może odczuwać zupełnie inaczej.

Bywa, że ból występuje po prawej lub lewej stronie brzucha, czasem w dole brzucha czy w nadbrzuszu. Często mówi się, że ból jest ostry bądź przewlekły, ale także rozlany, piekący, gniotący czy palący.

Ból brzucha dotyczy wnętrza jamy brzusznej, w której znajduje się żołądek, śledziona, wątroba, trzustka, jelito cienkie i grube. Dolegliwości może również wywoływać pęcherz moczowy i żeńskie narządy płciowe. Zdarza się także, że jego źródłem są płuca, serce czy nerki.

Najczęstszą przyczyną bólów brzucha są zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego i czucia trzewnego, na przykład dyspepsja czynnościowa czy zespół jelita drażliwego. U ich podłoża leży wzmożona czynność skurczowa mięśni gładkich narządów trzewnych (tak zwane kolki) lub zwiększona wrażliwość trzewna.

Ból brzucha może towarzyszyć jelitówce, czyli grypie żołądkowej, którą wywołują wirusy czy bakterie. Często prowokuje go stres, urazy, a także niestrawność, przejedzenie czy błędy dietetyczne. Bywa, że ból brzucha powoduje nietolerancja bądź alergia, na przykład celiakia, czyli schorzenie układu pokarmowego wywołane uczuleniem na gluten obecny w życie, jęczmieniu i pszenicy.

Dolegliwości bólowe w obrębie brzucha są również wywołane przez choroby organiczne narządów jamy brzusznej, zarówno ogólnoustrojowe, jak i dotyczące przewodu pokarmowego. To:

• choroby zapalne: ostre zapalenie żołądka i jelit (tzw. zatrucie pokarmowe), zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• choroby przebiegające z owrzodzeniem błony śluzowej: wrzód żołądka, wrzód dwunastnicy, choroba refluksowa z nadżerkami lub owrzodzeniami przełyku,
• choroby prowadzące do niedrożności jelit lub przewodów żółciowych czy trzustkowych: niedrożność jelita cienkiego, nowotwory jelita grubego, zwężenia w przebiegu nieswoistych zapalnych chorób jelit,
• stany wynikające z niedokrwienia narządów jamy brzusznej: zator naczyń trzewnych, miażdżyca naczyń trzewnych.

U kobiet ból brzucha może wywodzić się z narządów rodnych: jajników, jajowodów i macicy (np. zapalenie jajnika, pęknięcie lub skręt torbieli jajnika). U obydwu płci za dolegliwości mogą również odpowiadać choroby neurologiczne (półpasiec, migrena brzuszna), choroby metaboliczne (ostra porfiria, neuropatia cukrzycowa), choroby naczyniopochodne (np. zapalenie aorty, tętniak aorty) czy zatrucia.

Ból brzucha, który zdarza się sporadycznie, nie jest zwykle powodem do niepokoju. Jeśli jednak jest dokuczliwy, pojawia się często i długo nie odpuszcza, warto skonsultować się z lekarzem, by podjąć leczenie – zarówno objawowe, jak i przyczynowe.

Aby ustalić przyczynę bólu brzucha, lekarz zbiera szczegółowy wywiad. Kluczowe jest wzięcie pod uwagę takich informacji jak:

• czas i okoliczności pojawienia się bólu,
• charakter, nasilenie i lokalizacja bólu,
• czynniki, które wpływają na zaostrzenie lub złagodzenie objawów,
• dolegliwości towarzyszące bólowi brzucha,
• historia chorób i operacji,
• choroby towarzyszące,
• chorobowe obciążenia rodzinne.

Kolejnym krokiem jest badanie fizykalne, czyli przedmiotowe. Lekarz za pomocą oglądania, opukiwania, badania dotykiem i osłuchiwania ciała próbuje ustalić jak najwięcej szczegółów dotyczących zgłaszanych dolegliwości.

Często, w celu potwierdzenia lub wykluczenia wstępnego rozpoznania, lekarz zleca badania laboratoryjne krwi, moczu, stolca (np. badanie morfologii krwi, OB, enzymy wątrobowe i trzustkowe, ogólne badanie moczu, posiew kału) oraz badania obrazowe. To takie procedury nieinwazyjne jak ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy badania radiologiczne (z kontrastem doustnym lub podawanym przez cewnik). Stosuje się również badania endoskopowe, takie jak kolonoskopia, która obrazuje jelito grube czy gastroskopia (panendoskopia), pozwalająca na analizę dwunastnicy, żołądka i przełyku.

Badania najczęściej pozwalają na postawienie diagnozy oraz podjęcie leczenia bólu brzucha, co zależy od przyczyny dolegliwości.