Depresja to zaburzenie afektywne, zespół zaburzeń nastroju i aktywności, który utrzymuje się przez dłuższy czas. Jego specyfika prowadzi do upośledzenia funkcjonowania chorego na co dzień.

Według danych WHO depresja dotyka ponad 300 mln osób, niezależnie od wieku, wykształcenia czy pozycji społecznej. Dwa razy częściej zapadają na nią kobiety, a choroba jest najczęściej diagnozowana w wieku 20-40 lat. Na depresję w ciągu całego życia choruje kilkanaście procent populacji osób dorosłych.

Specjaliści wskazują na różne grupy czynników wpływających na pojawienie się depresji. To:

• czynniki biologiczne: podłoże genetyczne, choroby przewlekłe, uzależnienia, zmiany poziomu neuroprzekaźników w mózgu,
• czynniki psychologiczne: stresujące wydarzenia, trudne sytuacje życiowe, problemy, pogmatwane relacje małżeńskie czy rodzinne,
• czynniki społeczne i kulturowe: samotność, trudna sytuacja materialna, zawodowa, osobista bądź mieszkaniowa.

Symptomy depresji są bardzo różne. Zwykle zwiększają swoją intensywność, stają się coraz bardziej wyraziste i dokuczliwe. Zła kondycja psychiczna z czasem prowadzi do dysfunkcji o podłożu psychosomatycznym, co zdecydowanie utrudnia codzienne funkcjonowanie na wielu płaszczyznach.

Objawy depresji to najczęściej:

• utrata radości życia, umiejętności cieszenia się i odczuwania przyjemności,
• obniżenie nastroju i przeżywania,
• zobojętnienie, poczucie bezsensu,
• utrata energii życiowej i zmniejszenie wrażliwości na bodźce emocjonalne,
• zmienny, drażliwy nastrój. Obserwuje się tak zwane dobowe wahanie samopoczucia. Osoby w depresji gorzej czują się w godzinach porannych i południowych, nieco lepiej wieczorem,
• trudność w kontrolowaniu nastroju, smutek, płacz, impulsywność, zmiana dotychczasowego zachowania,
• ograniczenie aktywności życiowej, utrata zainteresowań, trudności w podejmowaniu różnych czynności i działań,
• męczliwość, przewlekłe zmęczenie,
• pobudzenie psychoruchowe, poczucie zwiększonego napięcia wewnętrznego i niepokoju,
• myślenie depresyjne o przyszłości, poczucie beznadziejności,
• utrata poczucia własnej wartości, zaniżona samoocena, poczucie bycia bezwartościowym,
• zaburzenie koncentracji uwagi, pogorszenia pamięci i funkcji poznawczych,
• zaburzenia snu: trudności z zasypianiem, płytki sen, sen przerywany,
• zmniejszenie lub utrata apetytu, rzadziej nadmiernie łaknienie i objadanie się,
• spadek libido (popędu seksualnego),
• urojenia depresyjne,
• lęk,
• zaburzenia cyklu płciowego i zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
• myśli o śmierci, myśli samobójcze.

Do psychiatry należy zgłosić się zawsze, gdy obserwowane objawy:

• są niepokojące,
• mają niewielkie i umiarkowane nasilenie, ale utrzymują się dłużej niż 3 tygodnie,
• trwają kilka dni, ale powtarza się to cyklicznie.

Rozpoznanie depresji może ustalić lekarz rodzinny, nie tylko psychiatra. Podstawową metodą diagnostyczną jest wnikliwy wywiad. Stosuje się różne kwestionariusze i testy, między innymi: inwentarz depresji Becka, skalę depresji Hamiltona, skalę Montgomery-Asberg. Warto pamiętać, że są one pomocne w ocenie stopnia nasilenia i monitorowania przebiegu leczenia choroby, ale nie są wystarczające do rozpoznania bądź wykluczenia depresji. Konieczne jest badanie psychiatryczne.

Bardzo ważne jest również rozpoznanie współistniejących zaburzeń psychicznych, ocena stanu zdrowia somatycznego oraz przeprowadzenie badań laboratoryjnych, które pozwalają na wykluczenie lub potwierdzenie chorób mogących odpowiadać za depresję. Leczenie depresji powinno być kompleksowe, to jest łączyć metody farmakologiczne, terapię oraz psychoedukację.

Podstawowe metody leczenia depresji to:

• farmakoterapia, polegająca na podawaniu leków przeciwdepresyjnych, dobranych do objawów. Należy je przyjmować codziennie, zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza,
• psychoterapia. Szczególnie zalecana jest terapia poznawczo-behawioralna, skierowana na rozwiązywanie problemów,
• psychoedukacja, polegająca na edukacji i rozmowach z pacjentem na temat depresji). Ważne jest omówienie przyczyn, objawów, przebiegu, czasu trwania i następstw depresji,
• fototerapia, która polega na powtarzalnej ekspozycji na światło o określonym natężeniu. Stosuje się ją w przypadku depresji sezonowej, pojawiającej się w okresie jesienno-zimowym lub zimowo-wiosennym,
• elektrowstrząsy, po które sięga w przypadku niepowodzenia farmakoterapii bądź w sytuacji, gdy stan pacjenta wymaga interwencji, ale podanie leków jest przeciwwskazane.

Podczas leczenia depresji bardzo ważna również jest odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, higieniczny tryb życia. Celem terapii jest wyeliminowanie objawów, przywrócenie funkcjonowania na poziomie sprzed choroby, ale i zapobieganie nawrotom.