Hashimoto (choroba Hashimoto), nazywane limfocytarnym zapaleniem tarczycy, to najczęstsza przyczyna niedoczynności narządu. Nazwa tej jednostki chorobowej pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga dr Hakaru Hashimoto, który w 1912 roku opisał cztery przypadki tego schorzenia.

Choroba Hashimoto występuje u dzieci i młodych ludzi, choć ryzyko zapadnięcia na nią wzrasta z wiekiem. Często pojawia się u członków rodziny oraz u osób, które borykają się z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów czy celiakia. Na zapalenie Hashimoto częściej zapadają kobiety.

Choroba Hashimoto ma podłoże autoimmunologiczne i jest uwarunkowana genetycznie. Należy do grupy chorób z autoagresji, to jest zaburzeń, będących konsekwencją wytwarzania przez organizm przeciwciał, które atakują i niszczą własne komórki. Istotą choroby Hashimoto jest obecność przeciwciał skierowanych przeciwko tyreoglobulinie (TgAb) oraz tyreoperoksydazie (TPOAb).

Specjaliści są zdania, że na rozwój autoagresji będącej przyczyną Hashimoto wpływają nie tylko czynniki genetyczne, ale i środowiskowe. To na przykład:

• infekcje wirusowe (np. zakażenia wirusami HCV),
• infekcje bakteryjne (np. borelioza),
• stres,
• nadmiar jodu,
• palenie papierosów.

W przebiegu choroby Hashimoto przewlekłe i niebolesne zapalenie tarczycy powoli niszczy gruczoł, prowadząc do zmniejszenia produkcji hormonów. Choroba może mieć różne oblicza.

Początkowe stadium choroby często przebiega bezobjawowo. Oznacza to, że tarczyca ma prawidłową wielkość, stężenia hormonów zawierają się w granicach normy, nie pojawiają się też żadne niepokojące dolegliwości. W takiej sytuacji jedyną nieprawidłowością jest obecność przeciwciał przeciwtarczycowych.

W miarę rozwoju choroby tarczyca staje się coraz mniejsza, mogą się na niej pojawiać guzki. W ciągu kilku lat, w miarę sukcesywnego niszczenia gruczołu tarczowego i zmniejszania się produkcji hormonów tarczycy, rozwijają się także objawy choroby. Symptomy mają różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego.

Główne objawy wskazujące na niedoczynność tarczycy to:

• nieustanne uczucie zimna, nadwrażliwość na chłód,
• zmęczenie, senność, brak energii, szybka męczliwość, pogorszenie tolerancji wysiłku,
• zwiększenie masy ciała, brak apetytu,
• rzadsze oddawanie stolca, zaparcia,
• spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze,
• sucha, łuszcząca się, blada skóra,
• zniszczone, suche i łamliwe włosy,
• obrzęki podskórne, pogrubienie rysów twarzy,
• depresja, zaburzenia emocjonalne,
• drażliwość, rozkojarzenie,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet (obfite miesiączki, częstsze krwawienia), niepłodność,
• zwiększone stężenie cholesterolu i niedokrwistość stwierdzane w badaniach laboratoryjnych.

Rozpoznanie choroby Hashimoto opiera się na obserwacji objawów klinicznych, wywiadzie lekarskim oraz badaniu. Kluczowe są testy laboratoryjne. Jako pierwsze wykonuje się oznaczenie stężenia TSH. Gdy wynik jest nieprawidłowy, czyli zostanie przekroczona górna granica normy, niezbędne jest oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (FT4 i FT3).

Niedoczynność tarczycy rozpoznaje się, jeśli podwyższonemu stężeniu TSH towarzyszy zmniejszone stężenie FT4. W przypadku, gdy zwiększonemu stężeniu TSH towarzyszy prawidłowe stężenie FT4, mówi się o niedoczynności subklinicznej (utajonej).

Ważne jest również oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy. To przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Dla choroby Hashimoto typowe jest zwiększone stężenie anty-TPO.

Warto również wykonać USG tarczycy. W przypadku choroby Hashimoto podczas badania obserwuje się zmniejszenie lub zwiększenie tarczycy (a nawet zanik tarczycy), zmniejszoną echogeniczność, zmienioną strukturę organu (nie jest jednorodna) oraz ogniska zwłóknień w przypadku przewlekle trwającego procesu zapalnego.

Terapia choroby Hashimoto polega na leczeniu niedoczynności tarczycy, czyli na przyjmowaniu jej hormonów. Nie istnieje metoda leczenia przyczynowego, niemożliwe jest także zahamowanie procesu niszczenia tarczycy. Terapia koncentruje się na wyrównywaniu zaburzeń hormonalnych

W leczeniu wykorzystuje się produkowaną syntetycznie lewotyroksynę (L-tyroksyna). Lek ma takie same właściwości jak naturalny hormon produkowany przez tarczycę. Jego dawka ustalana jest indywidualnie przez lekarza, zawsze na podstawie wartości stężenia hormonów. Uwzględnia się również obecność chorób współistniejących.

Regularne przyjmowanie zaleconego przez lekarza preparatu prowadzi do normalizacji stężenia TSH i powrotu do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Aby jednak leczenie było skuteczne, L-tyroksynę należy przyjmować rano, na czczo, co najmniej pół godziny przed posiłkiem. Leczenie zwykle kontynuuje się przez całe życie. Bardzo ważne jest regularne monitorowanie stężenia TSH i innych parametrów, od których zależy dawkowanie leku.

Hashimoto w ciąży wymaga stałego nadzoru lekarzy: ginekologa i endokrynologa. Nieleczona niedoczynność tarczycy w okresie ciąży może prowadzić do wad rozwojowych u płodu.