Klimakterium wiąże się z ustawaniem czynności gonad. Jego istotą którego jest zatrzymanie cyklu miesiączkowego. Ostatnia menstuacja (czyli menopauza) u kobiet występuje zwykle pomiędzy 45. a 55. rokiem życia. Średni wiek rozpoczęcia klimakterium wynosi 51 lat. Trwa od roku do 2 lat.

O późnym klimakterium mówi się, gdy ostatnia miesiączka pojawia się między 55. a 60. rokiem życia kobiety. Wczesne klimakterium dotyczy ustania miesiączki między 40. a 45. rokiem życia. Pojawienie się objawów menopauzy u kobiety przed 40. rokiem życia sugeruje przedwczesną utratę funkcji jajników (przedwczesna menopauza, przedwczesny zanik funkcji jajników).

Jakie są przyczyny menopauzy? Przede wszystkim należy pamiętać, że przekwitanie jest naturalnym procesem starzenia się organizmu kobiety i wygasaniem funkcji jajników. Postępująca w każdym cyklu atrezja pęcherzyków jajnikowych prowadzi do wyczerpania ich puli. Przekłada się to na zanik aktywności hormonalnej jajników oraz zahamowanie miesiączkowania.

Każda kobieta ma zapisany w genach okres, przez który jej jajniki będą zdolne do produkcji odpowiedniej ilości hormonów płciowych. Oprócz tego na wiek wystąpienia menopauzy wpływają warunki życia, stan zdrowia i stosowane leki, a także palenie papierosów.

Objawy menopauzy i ustania czynności gonad mogą się wiązać również z:

• operacyjnym usunięciem jajników wraz z jajowodami,
• ich nieodwracalnym uszkodzeniem w wyniku chemioterapii i radioterapii stosowanych w leczeniu chorób nowotworowych,
• uszkodzeniem jajników wskutek rozwoju chorób przewlekłych (choroby tarczycy, cukrzyca).

Menopauza jest procesem naturalnym, który znajduje odzwierciedlenie w zmianach stężeń hormonów płciowych. Charakterystyczne jest to, że wzrasta stężenie FSH (hormon folikulotropowy) i LH (hormonem luteinizujący). Obserwuje się także zmniejszone stężenia takich hormonów produkowanych przez jajniki jak:

• 17β-estradiol,
• testosteron,
• androstendion,
• dehydroepiandrostendion (DHEA),
• progesteron.

Zmiana stężenia hormonów w organizmie jest odpowiedzialna za większość objawów i przykrych dolegliwości okresu menopauzalnego.

Kobiety w czasie klimakterium bardzo często mają objawy wypadowe (tzw. zespół klimakteryczny). U około 40% dolegliwości zaczynają pojawiać się przed menopauzą, po niej pojawiają się u zdecydowanej większości. Największe nasilenie objawów obserwuje się w pierwszych 2 latach po menopauzie, choć dolegliwości mogą się utrzymywać nawet ponad 5 lat.

Zaprzestanie miesiączkowania jest poprzedzone okresem, gdy krwawienie staje się nieregularne. Typowymi objawami menopauzy są:

• uderzenia gorąca,
• zlewne poty,
• bezsenność,
• bóle i zawroty głowy,
• kołatanie serca,
• trudności w koncentracji i zapamiętywaniu,
• huśtawki nastroju, przygnębienie, depresja,
• zwiększenie masy ciała,
• zwiększona aktywność gruczołów łojowych i potowych,
• bolesność stawów i kości,
• zmniejszone libido,
• atrofia urogenitalna objawiająca się dyspareunią, częstszymi infekcjami dróg moczowych oraz wysiłkowym nietrzymaniem moczu.

Długotrwały niedobór estrogenów u kobiet może wpływać na rozwój miażdżycy, powikłań sercowo-naczyniowych, osteoporozy oraz choroby Alzheimera.

Warto wiedzieć, że nie u każdej kobiety pojawia się cały wachlarz objawów menopauzy. Jej dokuczliwość to kwestia indywidualna.

Leczeniem menopauzy, a raczej łagodzeniem jej objawów, zajmują się specjaliści położnictwa i ginekologii. Ma to związek z tym, że około 30% kobiet skarży się na bardzo ciężki przebieg klimakterium.

Najczęściej stosuje się preparaty dostępne bez recepty. W celu złagodzenia dokuczliwych objawów można także stosować domowe sposoby. Z pomocą przychodzą zioła, takie jak: kozłek lekarski, wiesiołek dwuletni, szałwia, czerwona koniczyna, rumianek, a także soja.

Zdarza się jednak, że konieczne jest włączenie leków hormonalnych bądź antydepresyjnych. Do rozpoczęcia tego typu terapii skłania przede wszystkim obecność dolegliwości znacznie pogarszających jakość życia kobiety.

Hormonalna terapia zastępcza polega na suplementacji hormonów płciowych (estrogeny, progesteron) w odpowiednich dawkach i indywidualnie dobieranych schematach. Włączenie terapii jest możliwe wyłącznie po wykluczeniu przeciwwskazań oraz wzięciu pod uwagę ryzyka pojawienia się działań niepożądanych.