Nerwica (ang. neurosis), nazywane zaburzeniami lękowymi czy zaburzeniami nerwicowymi to zaburzenie emocjonalne, które obejmuje wiele zespołów chorobowych. O nerwicy mówił już Hipokrates, wprowadzając pojęcie histerii. Termin nerwica został wprowadzony w XVIII w. przez szkockiego lekarza Williama Cullena.

Najczęstsze rodzaje nerwic to:

• zaburzenia lękowe, na przykład lęk paniczny,
• fobie, na przykład fobia społeczna,
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, na przykład nerwice natręctw, którym towarzyszą obsesje (natrętne myśli) i kompulsje (natrętne czynności),
• reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne,
• zaburzenia dysocjacyjne
• inne zaburzenia nerwicowe (np. zespół depersonalizacji i derealizacji).

Międzynarodowa klasyfikacja chorób (ICD-10) kategoryzuje nerwice jako:

• zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i występujące pod postacią somatyczną,
• zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi,
• reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne.

Etiologia problemu jest wieloczynnikowa, a przyczyny nerwicy są bardzo różne. Najczęściej upatruje się ich w czynnikach środowiskowych oraz genetycznych.

Specjaliści są zdania, że na nerwicę częściej chorują kobiety, zwłaszcza lękliwe, bierne, z niską samooceną, dużą potrzebą kontroli, zmagające się z nadmiernym perfekcjonizmem i zaburzeniami osobowości.

U podłoża zaburzeń nerwicowych, niezależnie od płci czy wieku, mogą leżeć również stresujące wydarzenia życiowe. Przyczyną zaburzeń nerwicowych mogą być także odziaływania rodziców.

Stwierdzono także, że zaburzenie częściej dotyka osoby borykające się z chorobami przewlekłymi, nowotworowymi czy dotyczącym upośledzenia narządu ruchu.

Nerwica sprawia, że różne sytuacje wywołują w człowieku irracjonalny lęk. Nie powodują jednak urojeń, omamów czy halucynacji. Oznacza to, że osoba borykająca się z zaburzeniem lękowym zdaje sobie sprawę z tego, że jej reakcje nie są uzasadnione.

Głównym objawem zaburzenia nerwicowego jest lęk, który może przybrać formę niepokoju, napięcia, ataku paniki, fobii, natręctw, obsesji, zamartwiania się czy wyobrażeń lękowych. Zaburzeniom lękowym zwykle towarzyszy wiele dolegliwości fizycznych i wegetatywnych.

Objawy nerwicy najczęściej pojawiają się między 25. a 45. rokiem życia. Typowe symptomy to:

• lęk, niepokój, ataki paniki,
• uczucie napięcia,
• zamartwianie się, pojawiające się zarówno po zetknięciu się z konkretnym obiektem czy zdarzeniem, jak i bez związku z okolicznościami,
• unikanie sytuacji wyzwalających lęk,
• myśli i czynności natrętne,
• nadpobudliwość,
• zaburzenia koncentracji,
• zaburzenia snu,
• poczucie niewydolności,
• zmęczenie,
• zaburzenia równowagi, zaburzenia czucia.

Nerwicy często towarzyszą objawy fizyczne, które nie są związane z chorobą. To:

• bóle głowy, brzucha, serca,
• dolegliwości jelitowe,
• niespecyficzne fizyczne odczucia cielesne,
• objawy ze strony układu moczowego,
• bezgłos,
• przejściowe porażenia mięśni.

Nerwica bardzo obniża komfort codziennego funkcjonowania, ponieważ wpływa na każdą sferę życia: zakłóca przebieg edukacji czy życie zawodowe, upośledza relacje interpersonalne, powodując zaniechanie różnych aktywności czy wycofanie społeczne.

Leczenie nerwicy nie zawsze jest konieczne. Nie wdraża się go, gdy osoba chora nie odczuwa skutków zaburzenia. W sytuacji, kiedy objawy nerwicy są dokuczliwe, mają negatywny wpływ na samopoczucie i funkcjonowanie, nawracają, nasilają się bądź utrwalają, leczenie należy rozpocząć jak najwcześniej. Terapią zaburzenia powinien zająć się psychiatra, psycholog kliniczny, psychoterapeuta lub inny specjalista w zakresie zdrowia psychicznego.

Podstawową i najbardziej efektywną metodą leczenia jest psychoterapia, w szczególności w nurcie poznawczo-behawioralnym. W sytuacji, gdy objawy są znacznie nasilone, konieczna staje się farmakoterapia, zarówno wstępna, jak i równoległa.

Leki na nerwicę pomagają kontrolować objawy towarzyszące zaburzeniom lękowym. Warto jednak pamiętać, że tak naprawdę nie leczą, a jedynie czasowo łagodzą objawy zaburzeń lękowych. Często stosuje się psychoterapię psychodynamiczną oraz naukę technik relaksacyjnych.

Leczenie nerwicy to długotrwały proces. Poprawę i ustąpienie objawów w efekcie działania leków obserwuje się po wielu miesiącach terapii, zaś proces leczenia wraz z psychoterapią może trwać kilka lat.