Co może być traumą? Wojna, wypadek, katastrofa naturalna, kataklizm żywiołowy, napaść, gwałt, uprowadzenie, tortury, molestowanie seksualne, śmierć bliskiej osoby, a także informacja o rozpoznaniu choroby zagrażającej życiu lub dramatyczne doświadczenie po zażyciu substancji psychoaktywnej.

W ciężkich sytuacjach po przeżyciu traumy większość ludzi odczuwa silny lęk, który może trwać nawet do 6 tygodni. U co trzeciej osoby objawy trwają dłużej - wiele miesięcy, a nawet lat. Wówczas mówi się o zespole stresu pourazowego.

Typowo objawy PTSD ujawniają się z opóźnieniem w stosunku do traumatyzującego zdarzenia. Pierwsze symptomy manifestują się zazwyczaj w ciągu 6 miesięcy, czasem nawet kilku tygodni po wydarzeniu. Przebieg PTSD ma charakter zmienny, a jego symptomy mogą zarówno minąć, jak i towarzyszyć przez wiele lat.

Syndrom stresu pourazowego ma bardzo różne objawy. Może to być napięcie, poczucie paniki i strachu, przygnębienie, złość, poczucie winy, a także poczucie bezradności czy wyczerpania. Typowe jest wrażenie odrętwienia i przytępienia uczuciowego, odizolowanie od innych ludzi, niezdolność do przeżywania przyjemności oraz brak reakcji na otoczenie.

U osoby z PTSD obserwuje się stan nadmiernego pobudzenia wegetatywnego, nadmierną czujność i wzmożoną reaktywnością na bodźce (pozostawanie w bezustannym napięciu i podenerwowaniu).

A objawy somatyczne? Często dokucza bezsenność, ból głowy, nieregularne bicie serca, jak również depresja. Pojawiają się myśli samobójcze, gwałtowne wspomnienia traumatycznego wydarzenia, koszmary senne, halucynacje i flashbacki.

Osoby borykające się z PTSD unikają zwykle sytuacji, które kojarzą się im ze skrajnie stresującym wydarzeniem, które wywołało zaburzenie stresowe pourazowe. By poradzić sobie z dyskomfortem mogą także nadużywać alkoholu, środków przeciwbólowych lub narkotyków.

Specjaliści dostrzegli kilka czynników predysponujących do wystąpienia PTSD. To między innymi dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej i doświadczenie traumy w dzieciństwie, poczucie braku kontroli oraz genetyczna podatność na zaburzenia psychiczne i cechy zaburzeń osobowości typu paranoicznego, antyspołecznego czy borderline, a także stresogenne zmiany życiowe.

Nie bez znaczenia jest brak wsparcia ze strony bliskich lub środowiska rówieśniczego, jak również zażywanie nadmiernych ilości alkoholu oraz środków psychoaktywnych.

W przypadku podejrzenia zespołu stresu pourazowego należy skontaktować się ze specjalistą, najlepiej z psychoterapeutą lub psychiatrą. Aby ustalić, czy niepokojące objawy wskazują na PTSD, można wykonać test na zespół stresu pourazowego. Trzeba jednak pamiętać, że to jedynie wskazówka – nie zastąpi profesjonalnej diagnozy i pomocy.

Rozpoznawaniem zespołu stresu pourazowego zajmują się lekarze psychiatrzy. W celu postawienia diagnozy niezbędne jest zebranie szczegółowego wywiadu oraz przeprowadzenie badania stanu psychicznego pacjenta. Wśród kryteriów diagnostycznych PTSD kluczowe jest powiazanie pojawienia się objawów z konkretnym, traumatycznym wydarzeniem.

Leczenie PTSD, w zależności objawów, ich nasilenia i uporczywości, obejmuje psychoterapię oraz farmakoterapię. Metodami pierwszego wyboru są psychoterapie skoncentrowane na traumie (ang. trauma-focused psychotherapies), dopiero w dalszej kolejności leki.

Lekami stosowanymi w PTSD są substancje z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), które pomagają poradzić sobie zarówno z depresją, jak i lękiem. Bardzo ważnym elementem w procesie zdrowienia jest także wsparcie osób bliskich.

Choć terapia jest często trudna i długotrwała, warto ją podjąć. Bywa, że nieleczony zespół stresu pourazowego nie tylko powoduje powracanie wspomnień z traumatycznych zdarzeń, które z kolei wywołują cierpienie, lęk lub smutek, co przekłada się na jakość codziennego funkcjonowania, ale i skutkuje trwałą zmianą osobowości.

Celem leczenia zespołu stresu pourazowego jest zatem poprawa samopoczucia i społecznego funkcjonowania pacjenta, a także zapobieganie przekształcenia się istniejącego zaburzenia w trwałe zmiany osobowości.