Wady serca (łac. vitium cordis) dzielą się na wrodzone i nabyte. Wrodzone wady serca rozwijają się w okresie życia płodowego, a nabyte są najczęściej skutkiem przebytego zapalenia wsierdzia w wyniku choroby reumatycznej. Wady nabyte są zwykle wadami zastawkowymi, zaś wady wrodzone najczęściej dotyczą innych struktur serca.

Wady serca dzieli się także na proste i złożone. O wadzie prostej mówi się, gdy u pacjenta pojawia się tylko jedna dysfunkcja w sercu. Wady złożone oznaczają dwie lub więcej nieprawidłowości, które są zlokalizowane zarówno niedaleko siebie, jak i w różnych obszarach mięśnia serca.

Podział wad serce uwzględnia również wady sinicze, którym towarzyszy sinica na skórze, wargach, płatkach uszu oraz wady niesinicze.

Wrodzone wady serca są konsekwencją niewłaściwego rozwoju komórek serca na etapie życia prenatalnego. To skutek nieprawidłowej organogenezy podczas rozwoju płodu. W większości przypadków przyczyna patologii nie jest znana. Pozostałe związane są z wadami genetycznymi oraz wpływem czynników teratogennych. Na pojawienie się nieprawidłowości mają wpływ zarówno mutacje pojedynczego genu, jak i anomalie chromosomalne.

Predyspozycje genetyczne są związane z trisomiami chromosomów: 21 (zespół Downa), 13 (zespół Pataua) i 18 (zespół Edwardsa), a także innymi zespołami wrodzonymi, takimi jak zespół Turnera, zespół Marfana czy osteogenesis imperfecta.

Stwierdzono zależność między pojawianiem się wad serca u dzieci a:

• ich wcześniejszym występowaniem w rodzinie,
• chorobą wirusową matki w pierwszym trymestrze ciąży (np. różyczka),
• stosowaniem przez ciężarną leków, takich jak sole litu, ale i witaminy A,
• nadużywaniem alkoholu przez kobietę w ciąży,
• chorobami matki: nieuregulowana cukrzycą w czasie ciąży, padaczka (zwłaszcza postać grand mal) czy toczeń rumieniowaty układowy.

Wrodzone wady serca diagnozuje się zwykle u dzieci, ale często także w wieku dorosłym. Mogą to być nieprawidłowości w samej budowie serca, a także jego niewłaściwym położeniu czy zaburzonym funkcjonowaniu. Dość częstą wadą wrodzoną jest tak zwana dziura w sercu, która polega na niedomknięciu przegrody międzyprzedsionkowej serca (to ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej).

Nabyte wady serca diagnozowane są głównie u dorosłych. Do najczęściej występujących nabytych wad serca zalicza się:

• niedomykalność zastawki mitralnej,
• zwężenie zastawki mitralnej,
• niedomykalność zastawki aortalnej,
• zwężenie zastawki aortalnej,
• niedomykalność lub zwężenie zastawki trójdzielnej.
• Wady nabyte są najczęściej wadami zastawkowymi, które dzieli się na:
• wady zastawkowe proste: niedomykalności i zwężenia,
• wady zastawkowe złożone: niedomykalność ze zwężeniem w jednej zastawce,
• wady zastawkowe kombinowane: wada dotycząca dwóch różnych zastawek.

Ponadto wady zastawkowe serca można podzielić na wady organiczne, które są związane z obecnością zmian patologicznych w obrębie zastawek lub w aparacie ścięgnistym zastawek, a także wady czynnościowe, wywołane przez konsekwencje nieprawidłowej pracy serca lub nieprawidłową funkcją mięśni brodawkowatych.

Najczęstszą przyczyną wad nabytych jest zapalenie wsierdzia, choroby autoimmunologiczne i reumatyczne.

Wady serca nie zawsze wywołują dolegliwości i niepokojące objawy. Jeśli te się pojawią, najczęściej są to omdlenia, duszność, łatwiejsza męczliwość, ograniczenie tolerancji wysiłku, zawroty głowy czy zaburzenia rytmu serca, sinica. Symptomy są bardzo różne i zależą od przyczyny. Z pewnością jednak ich pojawienie się powinno być sygnałem do konsultacji z lekarzem, najlepiej kardiologiem.

W diagnostyce wad serca wykorzystuje się wiele badań. To badanie echokardiograficzne serca, które umożliwia odwzorowanie jam serca, zastawek, osierdzia i badanie radiologiczne (RTG klatki piersiowej), które pozwala na ocenę położenia, wielkości i kształtu serca oraz rysunku naczyniowego pól płucnych. Badaniem uzupełniającym jest badanie elektrokardiograficzne (EKG), które może potwierdzić wadę serca, ale jej nie wyklucza.

W wykrywaniu chorób strukturalnych serca przydatna jest także tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. U wielu chorych trzeba wykonać koronografię (cewnikowanie tętnic wieńcowych). Pomocny jest także test hiperoksji oraz inwazyjne cewnikowanie serca, które wykorzystuje się, gdy metody nieinwazyjne nie dostarczają szczegółowych i niezbędnych informacji diagnostycznych.

Jak przebiega leczenie wady serca? Wszystko zależy od tego, jaka to wada i na ile jest zaawansowana. Wady w małym stopniu zaawansowania często leczy się wyłącznie farmakologicznie. Nie każdą wadę należy od razu leczyć inwazyjnie czy chirurgicznie.