Zaburzenia snu dzieli się na dyssomnie i parasomnie. Dyssomnie cechują się nieprawidłową ilością, jakością oraz czasem trwania snu. Zalicza się do nich:

• bezsenność (bezsenność pierwotną). Mówi się niej, gdy problemy z zaśnięciem lub utrzymaniem snu pojawia się przez więcej niż 3 noce w ciągu tygodnia,
• nadmierną senność (pierwotną nadmierną senność). To zbyt długi sen (powyżej 9 godzin) lub nadmierna senność, która pojawia się w ciągu dnia mimo przespanej nocy,
• narkolepsję, na którą składają się napady senności, katapleksja (nagły spadek napięcia mięśniowego), omamy senne i paraliż przysenny,
• zaburzenia snu związane z nocną dysfunkcją oddechową,
• zaburzenia dobowe rytmu snu i czuwania, które polegają na braku synchronizacji między własnym rytmem snu a wymogami otoczenia. To zespół nagłej zmiany strefy czasowej, zespół opóźnionej fazy snu i zespół przyspieszonej fazy snu.

Zaburzenia snu występujące w trakcie jego trwania, podczas wybudzania lub zasypiania zalicza się do parasomnii. Stanowią one grupę zaburzeń, istotą których jest pojawianie się podczas snu lub przy wybudzaniu się nieprawidłowych lub niepożądanych zachowań. Do parasomnii zalicza się:

• somnambulizm,
• lęki nocne,
• koszmary senne,
• bruksizm.

Co powoduje zaburzenia snu? Przyczyn może być wiele. Najczęściej odpowiadają za nie:

• uwarunkowania genetyczne. Wówczas symptomy zaburzeń snu, takie jak płytki, przerywany i krótki sen, z wiekiem przybierają na sile,
• choroby, na przykład choroby układu krążenia (np. nadciśnienie lub niewydolność serca), problemy hormonalne (np. nadczynność tarczycy lub wahania hormonów w okresie menopauzy),
• przyczyny psychofizjologiczne. Przewlekły stres, napięcie, traumy są związane z trudnymi sytuacjami i problemami życiowymi, np. śmiercią bliskiej osoby, rozwodem czy kłopotami finansowymi. Gdy stan psychiczny nie poprawia się, zaburzenia snu mogą się utrwalić,
• depresja, nerwica, stany lękowe,
• używki, np. kawa, alkohol,
• przyjmowane leki,
• niezdrowy tryb życia i nieprzestrzeganie zasad higieny snu: niedostateczna aktywność fizyczna, jedzenie zbyt późno kolacji, spożywanie ciężkostrawnych posiłków, kładzenie się spać bardzo późno, spanie o nieregularnych porach, zbyt długie korzystanie z telefonu czy komputera przed snem.

Choć istnieje kilka klasyfikacji zaburzeń snu, w Polsce stosuje się klasyfikację wg ICD-10 (Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych opracowywanej przez WHO), która dzieli zaburzenia snu na:

• organicznie zaburzenia snu,
• nieorganiczne zaburzenia snu.

Diagnostykę zaburzeń snu należy zacząć od udania się do lekarza rodzinnego, który ocenia ogólny stan zdrowia. Ponieważ przyczyną problemu są często choroby, lekarz zwykle zleca badania pozwalające potwierdzić bądź wykluczyć swoje przypuszczenia.

Jeśli podłożem problemu nie jest choroba somatyczna, przeprowadza się badania w Poradni Zdrowia Psychicznego. Ich celem jest wykluczenie zaburzeń psychicznych. Jeżeli problemy ze snem nie wynikają z choroby somatycznej bądź psychicznej, można udać się do specjalistycznego ośrodka medycyny snu, gdzie przeprowadza się analizę snu i szczegółowe badania. Jednym z nich jest polisomnografia (PSG). To technika rejestrowania i badania czynności organizmu podczas snu, polegająca na zapisie w czasie snu EEG, EKG, EOG, EMG, pomiarze SaO2, ruchów oddechowych klatki piersiowej i brzucha, rejestracji przepływu powietrza przez drogi oddechowe, chrapania, pozycji ciała i ruchów kończyn.

Leczenie zaburzeń snu zależy od ich przyczyny. Zawsze warto zacząć od zmiany nawyków. Jeżeli u pacjenta stwierdzone zostaną pierwotne zaburzenia snu, najczęściej stosowaną metodą leczenia jest zażywanie leków nasennych. W przypadku stwierdzenia bezsenności wtórnej, zaburzenia snu leczy się poprzez terapię choroby podstawowej. Gdy problem ma podłoże psychiczne, może pomóc nie tylko farmakoterapia, ale i psychoterapia (zwykle poznawczo-behawioralna).