Zapalenie mięśnia sercowego (ZMS, łac. myocarditis) może mieć różne przyczyny. Zdarza się, że nie zostaje ona ustalona. W większości przypadków odpowiada za nią wirus, stąd ZMS rozwija się najczęściej w czasie infekcji w obrębie dróg oddechowych czy układu pokarmowego, która przebiega z biegunką lub zakażeniem przebiegającym z wysypką skórną.

U osób z upośledzoną odpornością zapalenie mięśnia sercowego mogą wywołać także bakterie: gronkowce, paciorkowce, bakterie Borrelia burgdorferi, bakterie atypowe (takie jak chlamydie), ale i inne patogeny: pasożyty i grzyby.

Za ZMS mogą być odpowiedzialne także czynniki uszkadzające, takie jak niektóre antybiotyki, sulfonamidy, jak również promieniowanie, narkotyki, środki chemiczne i trucizny.

Zapalenie mięśnia sercowego może przebiegać piorunująco, w sposób ostry, podostry lub przewlekły. Jego cechą charakterystyczną jest to, że objawy, a co za tym idzie także rokowanie, są bardzo różne. W dużej mierze zależy to od etiologii, stanu zdrowia pacjenta, wieku i płci, nasilenia zajęcia mięśnia sercowego oraz współwystępowania zakażenia, a także zdolności obronnych układu odpornościowego.

W łagodnie przebiegającym zapaleniu mięśnia sercowego objawy mogą nie występować. Jeśli symptomy się pojawią, są to zwykle:

• ból w klatce piersiowej,
• duszność w spoczynku lub przy niewielkim wysiłku,
• nieregularne lub szybkie bicie serca,
• zmęczenie,
• obrzęki kostek i podudzi,
• ból głowy, mięśni, stawów, gorączka, ból gardła, biegunka, czyli inne objawy związane z zakażeniem.

Gdy pojawią się objawy wskazujące na problemy z sercem, należy skontaktować się z lekarzem, zarówno internistą, jak i kardiologiem. Jeśli ból w klatce piersiowej jest silny lub pojawia się duszność w spoczynku, trzeba wezwać karetkę pogotowia ratunkowego.

Rozpoznanie zapalenia mięśnia sercowego jest trudne, ponieważ nie istnieją badania diagnostyczne, które umożliwiają postawienie pewnej diagnozy.

W przypadku podejrzenia zapalenia mięśnia sercowego wykonywany jest elektrokardiogram (EKG). Badanie pokazuje zapis elektrycznej czynności serca. Gdy doszło do ZMS, stwierdza się nieprawidłowy rytm serca lub niedokrwienie mięśnia sercowego

Pomocne są także badania laboratoryjne krwi: morfologia krwi (typowe jest zwiększenie liczby białych krwinek (leukocytów), a także OB i stężenie białka C-reaktywnego (CRP). Zlecany jest także radiogram (RTG) klatki piersiowej (w przebiegu zapalenia charakterystyczne jest powiększenie sylwetki serca. Objawy zatrzymywania płynu w płucach mogą wskazywać na niewydolność serca), a także USG serca lub rezonans magnetyczny serca.

Leczenie zapalenia mięśnia sercowego zależy od przyczyny i nasilenia zajęcia organu przez proces zapalny. I tak przyczynowe leczenie jest możliwe w zapaleniu mięśnia sercowego wywołanego przez drobnoustroje, np. wirusy herpes oraz Borrelia burgdorferi. W innych przypadkach nie ma takiej możliwości.

W pozostałych przypadkach, w terapii łagodnych postaci zapalenia mięśnia sercowego kluczowe jest łagodzenie objawów zakażenia, które doprowadziło do ZMS i odpoczynek w okresie rekonwalescencji. Leczenie chorych z powikłaniami zapalenia mięśnia sercowego niekiedy wymaga hospitalizacji i stosowania leków zmniejszających obciążenie serca lub usuwających nagromadzony płyn.

Leczenie pacjentów zmagających się z zapaleniem mięśnia sercowego o piorunującym przebiegu może wymagać włączenia dożylnego leków podtrzymujących ciśnienie krwi, pozaustrojowego natlenowania krwi i mechanicznego wspomagania serca. Gdy doszło do zniszczenia mięśnia sercowego, konieczne bywa jego przeszczepienie.

U większości chorych objawy zapalenia mięśnia sercowego ustępują po kilku dniach lub tygodniach, przy czym nie dochodzi do żadnych powikłań. Bywa jednak, że zapalenie prowadzi do upośledzenia czynności serca, co wymaga długotrwałego leczenia.