Obsesje są zwykle agresywne, nieprzyjemne, obsceniczne. Bywa, że układają się w ciągi myślowe. Z kolei konwulsje to zarówno pojedyncze czynności, jak i powtarzające się zachowania złożone z sekwencji często skomplikowanych czynności. Mogą przybierać formę rytuału, ponieważ układają się w określony schemat.

Dlaczego tak się dzieje? Okazuje się, że osoba cierpiąca na nerwicę natręctw odczuwa silny przymus wewnętrzny, aby wykonywać daną czynność. Jeśli tego nie zrobi, pojawia się paraliżujące napięcie uniemożlwiające myślenie o czymś innym niż owa czynność.

Osoba borykająca się z zespołem natręctw doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że zachowuje się w sposób irracjonalny, jednak nie jest w stanie nic na to poradzić. To dlatego zarówno charakter i częstotliwość, jak i nasilenie zachowań niepożądanych wywołuje dyskomfort, często także upośledza codzienne funkcjonowanie zarówno w pracy, jak i w rodzinie.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw) zostały ujęte w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (kod F42).

Według specjalistów przyczynami nerwic są konflikty na poziomie nieuświadamianym oraz traumy. Może to być śmierć bliskiej osoby, rozstanie rodziców we wczesnym dzieciństwie, uraz porodowy, przebyta ciężka choroba, utrata pracy czy wypadek komunikacyjny. Podstawą zaburzeń nerwicowych jest lęk.

Ważną rolę w rozwoju zespołu natręctw odgrywa niedobór serotoniny, czyli substancji biorącej udział w przesyłaniu informacji pomiędzy komórkami nerwowymi. U wielu osób z OCD diagnozuje się uszkodzenie centralnego układu nerwowego. Wiele z nich w dzieciństwie przechodziło częste infekcje paciorkowcowe.

Zaobserwowano również wpływ genów i zachowania dziedziczne. Nie bez znaczenia są także przyczyny czysto psychologiczne (perfekcjonizm czy trudne do zaspokojenia ambicje).

Nerwice natręctw pojawiają się najczęściej u dzieci i nastolatków lub młodych dorosłych. Częściej stwierdza się ją u chłopców i dorosłych kobiet. Zaburzenia często dotyczą osób, które w dzieciństwie były surowo karane za niewykonywanie poleceń dorosłych czy nieprzestrzeganie zasad. W rozwoju zespołu natręctwa nie bez znaczenia jest stres związany z tempem życia i masą obowiązków, ale także poczucie niedowartościowania oraz niespełnienia i niska samoocena.

Osoby zmagające się z zespołem natręctw rozładowują napięcie za pomocą kompulsji. Obniżenie poziomu lęku po wykonaniu określonej czynności jest nagrodą.

Najczęściej pojawiają się myśli związane z higieną (przymus porządku i symetrii), bezpieczeństwem (wielokrotne sprawdzanie, czy zamknięte są drzwi, okna, wyłączony gaz), powtarzane do momentu upewnienia się, że czynność została wykonana perfekcyjnie.

Niektóre obsesje i kompulsje przybierają formę psychicznych rytuałów, które odbywają się w myślach. To na przykład liczenie czy powtarzanie modlitwy. Do OCD należą również myśli i wyobrażenia o tematyce agresywnej, a także przymus gromadzenia bezwartościowych rzeczy.

Nie każde zachowanie, za którym stoi mechanizm: najpierw natrętna myśl, potem czynność rozładowująca napięcie nerwowe świadczy o nerwicy natręctw. O OCD mówi się, gdy objawy pochłaniają więcej niż godzinę dziennie oraz znacząco upośledzają funkcjonowanie. Warto pamiętać, że choroba przebiega ze zmiennym nasileniem. Mogą wystąpić długie, nawet kilkuletnie, okresy remisji.

Jeśli objawy wskazują na zespół natręctwa lub inne zaburzenie, które utrudnia życie, należy skontaktować się ze specjalistą: psychologiem, psychoterapeutą lub psychiatrą. Tylko opieka wykwalifikowanego specjalisty umożliwia postawienie trafnej diagnozy oraz rozpoczęcie skutecznego leczenia.

Leczenie zespołu natręctw przebiega dwutorowo, ponieważ wykorzystuje się dwie metody. To psychoterapia i farmakologia.

Psychoterapia polega na stopniowym i sukcesywnym odwrażliwianiu na bodźce lękotwórcze oraz wypracowywaniu umiejętności pozwalających na powstrzymywanie się od wykonywania przymusowych czynności. Psychoterapia jako samodzielna forma leczenia zdecydowanie wskazana jest w lekko do umiarkowanie nasilonych postaciach zaburzeń.

Gdy objawy są bardzo nasilone, natręctwa występują w przebiegu zespołów depresyjnych lub wyniki terapii nie są zadowalające, można włączyć leczenie farmakologiczne. Najczęściej stosuje się w nim leki, które należą do grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny. W leczeniu nerwicy bardzo istotna jest także wsparcie bliskich osób.

Nieleczone zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne może przybrać postać przewlekłą i uciążliwą. Czasem objawy są tak nasilone, że pojawia się depresja czy myśli samobójcze. W takiej sytuacji rozważa się hospitalizację. To dlatego, gdy pojawiają się jakieś niepokojące objawy, warto rozważyć rozmowę ze specjalistą.