Przyczyny kamicy żółciowej nie są dokładnie poznane. Nie wiadomo, dlaczego w pęcherzyku żółciowym lub w drogach żółciowych tworzą się kamienie i rozwija się choroba. Ustalono jedynie, że na wytrącanie się osadu mają wpływ zarówno zaburzenia składu żółci, jak obecne w drogach żółciowych bakterie.

W warunkach prawidłowych cholesterol, barwniki żółciowe, białka i jony nieorganiczne obecne w żółci rozpuszczają się i są usuwane do przewodu pokarmowego. Gdy odkładają się w postaci złogów, drażnią błonę śluzową pęcherzyka - pojawia się tez stan zapalny.

Czynnikami ryzyka powstania kamicy żółciowej są:

• predyspozycje genetyczne,
• przewlekłe infekcje dróg żółciowych,
• cukrzyca,
• otyłość,
• czynniki hormonalne, przyjmowanie preparatów estrogenowych (np. doustne środki antykoncepcyjne),
• zwiększone ponad normę stężenie trójglicerydów we krwi (hipertriglicerydemia),
• wiek (częstość występowania kamicy wzrasta wraz z wiekiem),
• płeć żeńska,
• wcześniejsze leczenie powodujące zastój żółci (protezy, szwy chirurgiczne),
• stany po zabiegach operacyjnych, takich jak resekcja żołądka czy zespół krótkiego jelita.

Kamica żółciowa to obecność złogów w pęcherzyku żółciowym (mówi się wówczas o kamicy pęcherzyka żółciowego) lub w drogach żółciowych (kamica przewodowa). Kamica pęcherzyka żółciowego i kamica przewodowa mogą ze sobą współistnieć, szczególnie gdy złogi w pęcherzyku są drobne i wraz z żółcią przemieszczają się do dróg żółciowych, blokując ich wąskie światło.

Kamica pęcherzyka żółciowego nie musi dawać objawów przez wiele lat. Towarzyszyć jej mogą różne dolegliwości, które pojawiają się zwykle po spożyciu pokarmów ciężkostrawnych i tłustych. To skutek rozciągania się ściany pęcherzyka żółciowego z powodu zastoju żółci.

Gdy dojdzie do zablokowania szyjki (częściowego lub całkowitego) pęcherzyka lub przewodu żółciowego kamieniem, choroba manifestuje się atakiem kolki żółciowej (nazywanej także kolką wątrobową). Wówczas dokucza nagły, ostry ból pod żebrami po prawej stronie (w nadbrzuszu), promieniujący do prawego barku lub okolicy międzyłopatkowej).

Gdy kamień żółciowy wycofa się z przewodu pęcherzykowego do pęcherzyka żółciowego, a żółć zostanie uwolniona, ból mija, może jednak powrócić. Nawracające stany zapalne mogą prowadzić do powikłań, takich jak przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego, wodniak lub ropniak, perforacja pęcherzyka żółciowego czy zapalenie otrzewnej.

W sytuacji, gdy dojdzie do zaklinowania szyjki pęcherzyka lub przewodu żółciowego przez kamień, a kamień się nie przesuwa, zastój żółci w pęcherzyku narasta. Drażnienie błony śluzowej przez żółć wywołuje ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego. Jego objawy to nieustający ból, gorączka, a także charakterystyczna wrażliwość na ucisk pod prawym żebrem. Dolegliwości są tak dokuczliwe, że zwykle trzeba wezwać pogotowie ratunkowe.

Kamicę żółciową można rozpoznać na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta. Diagnozę potwierdza badanie ultrasonograficzne (USG jamy brzusznej), które umożliwia wykrycie złogów. Gdy obraz choroby jest niejasny i pojawią się wątpliwości, zlecana jest tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej. Pomocne są również badania krwi wykonywane pod kątem oceny liczby białych krwinek czy funkcjonowania wątroby. W przypadku długotrwałego utrzymywania się dolegliwości lub w sytuacji, gdy istnieje ryzyko wystąpienia powikłań choroby, wskazana jest konsultacja chirurgiczna.

Leczenie kamicy żółciowej zależy od stanu pacjenta i obrazu choroby. Czasem wystarczy ogrzewanie brzucha pod prawym żebrem ciepłym termoforem i podawanie leków: rozkurczowych, żółciotwórczych i żółciopędnych. Ważna jest także lekkostrawna dieta (dietę wątrobową). W sklepach zielarskich można także kupić zioła zalecane przy napadach kolki żółciowej lub stosować dostępne bez recepty preparaty wspomagające pracę wątroby i ułatwiające trawienie.

Niekiedy konieczna jest operacja. Chirurgiczne usunięcie pęcherzyka żółciowego wraz ze znajdującymi się wewnątrz niego złogami to jedyny skuteczny sposób leczenia kamicy pęcherzykowej (cholecystektomia). Zabieg wykonuje się metodą tradycyjną (otwartą), poprzez rozcięcie powłok brzusznych, a także metodą laparoskopową, która przebiega bez rozcinania powłok brzusznych, co umożliwia użycie specjalnych przyrządów. Inną metodą jest ECPW z protezowaniem dróg żółciowych lub poszerzeniem ich ujścia do dróg żółciowych (co umożliwia przemieszczenia się złogu do światła dwunastnicy).

Gdy istnieją przeciwwskazania do zabiegu operacyjnego, a nie występują powikłania kamicy pęcherzykowej, można wdrożyć leczenie farmakologiczne, polegające na doustnym podawaniu kwasu ursodeoksucholowego.

W kamicy żółciowej, zarówno w przypadku osób, które borykają się z chorobą i napadami kolek żółciowych, jak i tych, które przeszły zabieg chirurgiczny, najważniejsze jest przestrzeganie zasad diety.

Dieta przy schorzeniach wątroby i dróg żółciowych opiera się na potrawach ubogotłuszczowych i wysokowęglodanowych, gotowanych i duszonych. Zalecane są większe ilości odtłuszczonych produktów nabiałowych, chleb pszenny lub chleb typu graham, kasze i makarony.

Należy unikać posiłków obfitych i ciężkostrawnych, tłustych mięs i ryb, stosowania majonezów i ostrych przypraw. Porcje powinny być małe, spożywane 5-6 razy dziennie.