Morfologia krwi to podstawowe badanie diagnostyczne, polegające na ilościowej i jakościowej analizie krwi. Określa liczbę poszczególnych rodzajów komórek krwi w jednostce objętości, wzajemne stosunki ilościowe, a także cechy komórek.

Badanie jest ważne, ponieważ jego wyniki dostarczają wielu cennych informacji na temat funkcjonowania organizmu i odzwierciedlają jego ogólną kondycję. To dlatego morfologia krwi obwodowej jest podstawowym i najczęściej wykonywanym badaniem laboratoryjnym.

Morfologia z rozmazem (automatyczna morfologia z rozmazem, morfologia z rozmazem ręcznym), która uzupełnia podstawowe badanie o analizę poszczególnych krwinek z procentowym udziałem krwinek białych, jest zlecana rzadziej.

Morfologię krwi bardzo często wykonuje się profilaktycznie, bez podejrzenia choroby. Badanie warto przeprowadzać systematycznie. U osób zdrowych, nie cierpiących na choroby przewlekłe, powinno się je wykonywać raz do roku.

Badanie zleca się także z różnych wskazań. To pierwszy krok w diagnostyce niedokrwistości, zaburzeń krzepnięcia, niedoborów odporności, stanów zapalnych i chorób zakaźnych czy chorób rozrostowych (białaczki).

Morfologia krwi to proste badanie. Można je wykonać we wszystkich laboratoriach, zarówno bezpłatnie (potrzebne jest skierowanie od lekarza) lub odpłatnie. Wówczas cena morfologii krwi wynosi około 10 zł, natomiast cena morfologii z rozmazem około 13 zł.

Na czym polega badanie? Z żyły pobiera się 5 ml krwi do specjalnych probówek zawierających EDTA (to substancja zapobiegająca krzepnięciu pobranej krwi). Nie ma przeciwwskazań do wykonania badania.

Aby wynik morfologii był wiarygodny, należy się odpowiednio przygotować. Co jest ważne?

• Krew do badania pobiera się rano, najlepiej pomiędzy godziną 7 a 10. Niektóre parametry zmieniają się w ciągu doby, dlatego próbkę krwi należy pobrać jak najwcześniej.
• Przed pobraniem krwi należy być na czczo. Oznacza to, że nie wolno jeść ani pić około 12 godzin przed pobraniem krwi. Trzeba również zrezygnować ze spożywania alkoholu przez dwa dni poprzedzające badanie.
• Przed badaniem nie należy wykonywać wysiłku fizycznego ani długotrwale przebywać w pozycji stojącej, a także unikać stresu i być wyspanym. Trzeba pamiętać, że nadmierny wysiłek fizyczny zagęszcza krew, co może zafałszować wynik badania.
• Przed pobraniem krwi należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach.

Ponieważ krew to zawiesina krwinek czerwonych (erytrocytów), białych (leukocytów) oraz płytek krwi w osoczu (trombocytów), morfologia krwi polega na ocenie zawartości we krwi czerwonych krwinek, krwinek białych, a także płytek krwi oraz pewnych cech budowy tych składników. Ocenie podlega zatem układ czerwonokrwinkowy, białokrwinkowy i płytki krwi.

Elementy opisujące układ czerwonokrwinkowy to:

• RBC - liczba krwinek czerwonych,
• Hb/ HGB – stężenie hemoglobiny,
• RC – liczba retikulocytów,
• MCV – średnia objętość erytrocytu,
• MCH – średnia masa hemoglobiny w erytrocytach,
• MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach,
• RDW – rozpiętość rozkładu objętości erytrocytów,
• HCT – hematokryt, procentowa zawartość erytrocytów w pełnej krwi.

Elementy opisujące układ białokrwinkowy to:

• WBC – całkowita liczba krwinek białych,
• liczba granulocytów,
• NEUT – neutrofile, granulocyty obojętnochłonne,
• EOS – eozynofile, granulocyty kwasochłonne,
• BASO – bazofile, granulocyty zasadochłonne,
• liczba limfocytów,
• limfocyty T,
• limfocyty B,
• komórki NK – niestandardowo,
• monocyty (MONO).

Elementy opisujące płytki krwi (PLT):

• liczba płytek krwi,
• liczba płytek dużych,
• MPV - średnia objętość płytki.

Wyniki morfologii są zwykle przedstawione w postaci wydruku komputerowego. Oprócz wartości poszczególnych parametrów wyliczonych dla danej próbki krwi, znajdują się na nim również przedziały wartości prawidłowych dla poszczególnych wskaźników (tzw. normy).

Gdy wynik parametru nie mieści się w granicach normy, obok niego zwykle znajduje się jest symbol strzałki. Gdy jej grot jest skierowany w dół, oznacza to, że dana wartość znalazła się poniżej prawidłowego zakresu. Jeśli grot jest skierowany do góry, mierzona wartość jest wyższa niż górna granica normy. Co istotne, niewielkie odchylenia od podanej normy nie muszą oznaczać choroby.

Ponieważ wyniki morfologii zależą od wielu czynników (np. wiek, płeć, ciąża, choroby gorączkowe, pora dnia, alkohol, leki) i są elementem składowym całego procesu diagnostycznego, nie należy analizować ich samodzielnie. Warto także pamiętać, że zarówno normy, jak i jednostki pomiarowe mogą się różnić w zależności od laboratorium. To dlatego w celu ich interpretacji najlepiej udać się do lekarza, który rozpatrzy je w kontekście innych parametrów i wyników badań, a także historii leczenia oraz podejrzewanych oraz zdiagnozowanych już chorób.​