Nadciśnienie tętnicze, inaczej hipertonia czy hipertensja, to choroba układu krążenia krwi, istotą której jest okresowo lub stale podwyższone ciśnienie tętnicze, zarówno skurczowe (górne), jak i rozkurczowe (dolne). Mówi się o nim, gdy ciśnienie tętnicze wynosi 140/90 mm Hg lub więcej. Zdarza się, że stale przekroczona jest tylko jedna z wartości. Taki stan również pozwala na rozpoznanie nadciśnienia tętniczego.

Ciśnienie tętnicze to nacisk przepływającego strumienia krwi na ściany naczyń krwionośnych. Mierzy się je w milimetrach słupa rtęci (mm Hg). Podczas pomiaru odnotowuje się ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.

Najwyższe ciśnienie następuje podczas skurczu lewej komory serca, kiedy krew wtłaczana jest do aorty i dużych tętnic. To ciśnienie skurczowe. Najniższą wartość odnotowuje się podczas rozkurczu komory. To ciśnienie rozkurczowe.

Wynikiem pomiaru ciśnienia są dwie liczby, z których pierwsza określa ciśnienie skurczowe (tzw. górne), a druga liczba – ciśnienie rozkurczowe (tzw. dolne). Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją ciśnienia tętniczego za prawidłowe uznaje się ciśnienie w granicach 120–129/80–84 mm Hg. Wartości ciśnienia niższe niż 120/80 mm Hg uznaje się za ciśnienie optymalne. Ciśnienie skurczowe 130–139 mm Hg oraz ciśnienie rozkurczowe 85–89 mm Hg to wysokie prawidłowe ciśnienie krwi.

O nadciśnieniu tętniczym mówi się, gdy wynosi ono 140/90 mm Hg lub więcej. Warto wspomnieć, że klasyfikacja nadciśnienia tętniczego według ESH i ESC (European Society of Hypertension i European Society of Cardiology), przyjęta przez Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego (PTNT), wyróżnia:

• nadciśnienie łagodne (stopień 1): ciśnienie skurczowe (mm Hg) 140–159, ciśnienie rozkurczowe (mm Hg) 90–99,
• nadciśnienie umiarkowane (stopień 2): ciśnienie skurczowe (mm Hg) 160–179, ciśnienie rozkurczowe (mm Hg) 100–109,
• nadciśnienie ciężkie (stopień 3): ciśnienie skurczowe (mm Hg) ≥ 180, ciśnienie rozkurczowe (mm Hg) ≥ 110,
• nadciśnienie izolowane skurczowe ciśnienie skurczowe (mm Hg) ≥ 140, ciśnienie rozkurczowe (mm Hg) < 90.

Według danych w 2018 r. w Polsce żyło niemal 10 mln dorosłych osób z nadciśnieniem tętniczym. Jakie są przyczyny choroby?

W większości przypadków nadciśnienie ma charakter pierwotny (nadciśnienie samoistne lub idiopatyczne), rzadziej wtórny (objawowy). Wówczas przyczyną są choroby mózgu, nerek czy gruczołów dokrewnych. Oznacza to, że po ustaleniu podłoża problemu i usunięciu jego przyczyny ciśnienie wraca do normy.

Przyczyna samoistnego nadciśnienia nie została do końca poznana. Uznaje się, że odpowiadają za nią czynniki genetyczne i środowiskowe, takie jak:

• dziedziczna skłonność do nadciśnienia,
• otyłość, zwłaszcza tzw. otyłość brzuszna,
• nadmiar soli w diecie,
• przyjmowane leki (doustne środki antykoncepcyjne, sterydy, leki hipotensyjne),
• starzenie się organizmu. Ciśnienie krwi zależy nie tylko od siły, z jaką serce pompuje krew do naczyń, ale i elastyczności ścian naczyń krwionośnych.

Nadciśnienie krwi to groźna i podstępna choroba, która w początkowym okresie przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Te, jeśli już się pojawią, są mało charakterystyczne. To zwykle:

• bóle głowy,
• nadmierna pobudliwość,
• bezsenność,
• męczliwość,
• uczucie kołatania serca,
• zaczerwienienie twarzy, szyi, klatki piersiowej.

Nadciśnienie tętnicze rozwija się długi i skrycie, niestety z czasem uszkadza narządy i zaburza ich funkcjonowanie. Często prowadzi do powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego.

Nadciśnienie rozpoznaje się na podstawie kilkukrotnych pomiarów ciśnienia krwi, które wykonuje się w kilkudniowych lub kilkutygodniowych odstępach. Jednorazowy wzrost ciśnienia tętniczego nie jest równoznaczny z postawieniem diagnozy. Poza pomiarem rozpoznania dokonuje lekarz, na podstawie wywiadu oraz badań: przedmiotowych, laboratoryjnych i obrazowych.

Badania podstawowe to: morfologia krwi, kreatynina, lipidogram, kwas moczowy, glukoza na czczo, poziom sodu i potasu, badanie ogólne moczu, EKG. Do badań zalecanych należą: echokardiogram, USG brzucha i tętnic szyjnych, badanie dna oka, RTG klatki piersiowej, stężenie wapnia, CRP oraz test obciążenia glukozą.

Jak walczyć z nadciśnieniem? Zaleca się nie tylko zażywanie przepisanych przez lekarza leków obniżających ciśnienie krwi, ale i zmianę dotychczasowego stylu życia. Ponadto osoba, u której stwierdzono nadciśnienie tętnicze, powinna zakupić ciśnieniomierz, by móc samodzielnie dokonywać pomiarów.

Ponieważ nadmierna siłą, jaką krew napiera na ścianki naczyń krwionośnych wywołuje ich uszkodzenia, nieleczona choroba może przyczynić się do zawału serca i udaru mózgu. Zdecydowanie nie wolno jej lekceważyć.