Niedoczynność tarczycy, inaczej hipotyreoza, to stan niedoboru hormonów tarczycowych w stosunku do potrzeb organizmu. Choroba może przebiegać w postaci klinicznej, czyli pełnoobjawowej i subklinicznej, czyli utajnionej.

Tarczyca jest narządem zlokalizowanym u podstawy szyi, zaliczanym do gruczołów wydzielania wewnętrznego. Odpowiada za produkcję dwóch hormonów: trijodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Czynność tarczycy kontroluje przysadka mózgowa, uwalniająca hormon tyreotropowy (TSH), który pobudzający tarczycę do produkcji T3 i T4.

Choć tarczyca jest niewielka, ma bardzo duży wpływ na funkcjonowanie organizmu, ponieważ:

• reguluje metabolizm,
• wpływa na funkcjonowanie układu krwionośnego,
• reguluje temperaturę ciała,
• wpływa na kondycję skóry i włosów,
• wpływa na nastrój.

Niedoczynność tarczycy jest najczęstszym zaburzeniem czynności tarczycy. Częstość zachorowania na nią wzrasta z wiekiem, ale chorują na nią także dzieci i młodzież. Typowe jest występowanie choroby u członków rodziny. Szacuje się, że hipotyreoza zdecydowanie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn.

Niedoczynność tarczycy można podzielić na:

• niedoczynność pierwotną, wywołaną uszkodzeniem tarczycy,
• niedoczynność wtórną, spowodowaną uszkodzeniem przysadki,
• niedoczynność trzeciorzędową, o której mówi się, gdy brakuje hormonu regulującego pracę przysadki lub działa on nieprawidłowo.

Do najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy zalicza się:

• chorobę Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, które jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym,
• stan po leczeniu jodem promieniotwórczym,
• stan po operacyjnym usunięciu tarczycy,
• inne zapalenia tarczycy (na przykład poporodowe zapalenie tarczycy),
• polekową niedoczynność tarczycy,
• wtórną niedoczynność tarczycy w przebiegu chorób przysadki.

Objawy niedoczynności tarczycy są nie tylko bardzo różne, ale i mogą mieć zmienne nasilenie: od łagodnego do bardzo ciężkiego. Choroba bywa podstępna, ponieważ na początku może nie wywoływać żadnych objawów. Z czasem jednak, gdy leczenie nie zostaje podjęte, może dojść nie tylko do spadku formy, ale i groźnych powikłań. Skrajna niedoczynność tarczycy jest stanem zagrożenia życia.

Główne objawy sugerujące niedoczynność tarczycy to:

• uczucie ciągłego zimna,
• zmęczenie, senność, brak energii, osłabienie,
• depresja, spadek nastroju,
• zaburzenia pamięci, kłopoty z koncentracją, pogorszenie sprawności intelektualnej,
• przyrost masy ciała, obrzęki spowodowane zatrzymaniem wody w organizmie,
• rzadsze oddawanie stolca, zaparcia,
• spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze, nasilenie objawów niewydolności krążenia,
• spłycenie oddechu, duszność wysiłkowa,
• ból stawów, sztywność mięśni,
• wysuszenie skóry,
• suche i łamliwe włosy,
• kruche paznokcie,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego, problemy z płodnością, spadek libido.

W badaniach laboratoryjnych stwierdza się podwyższone stężenie cholesterolu i niedokrwistość.

Wystąpienie niepokojących objawów, które mogą sugerować niedoczynność tarczycy, powinno skłonić do wizyty u lekarza, który zbada pacjenta, przeprowadzi wnikliwy wywiad, a i zleci stosowne badania.

Podstawowym badaniem diagnostycznym w kierunku chorób tarczycy jest określenie stężenia TSH we krwi. Jeśli jego wynik jest nieprawidłowy, ponieważ przekracza górną granicę normy, konieczny jest pomiar stężenia tyroksyny (FT4). Jeżeli podwyższonemu stężeniu TSH towarzyszy obniżone stężenie FT4, rozpoznaje się pierwotną niedoczynność tarczycy, to jest związanej z chorobą tarczycy, a nie przysadki.

Jeżeli lekarz rozpozna niedoczynności tarczycy, zleci także USG tarczycy oraz badanie mające na celu oznaczenie stężeń przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, zwłaszcza przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG).

Leczenie niedoczynności tarczycy polega na podawaniu lewotyroksyny, co prowadzi do normalizacji stężenia TSH oraz powrotu prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bardzo ważne jest, by wskazany przez lekarza preparat zażywać codziennie, na czczo, co najmniej pół godziny przed posiłkiem, zawsze w ustalonej dawce. Nie mniej ważne są kontrolne badania stężenia TSH, które pozwalają na modyfikowanie dawki leku. Większość pacjentów z niedoczynnością tarczycy wymaga leczenia do końca życia.