Mięsień sercowy swoim kształtem przypomina spłaszczony stożek, który jest zwrócony podstawą ku górze. U zdrowego człowieka ma przeciętnie wielkość jego własnej zaciśniętej pięści, zaś powiększenie narządu nasuwa podejrzenie poważnej choroby. Serce mężczyzny waży średnio 320 g, zaś kobiety około 270 g.

Ściana serca zbudowana jest z trzech warstw: wewnętrznej, czyli wsierdzia, środkowej czyli śródsierdzia i zewnętrznej - nasierdzia. Są one dodatkowo otoczone dwiema błonami worka osierdziowego.

Mięsień sercowy otoczony jest podwójną błoną: nasierdziem i osierdziem, które utrzymuje je we właściwym położeniu. Ma to związek z tym, że jest przyczepione za pomocą specjalnych więzadeł do kręgosłupa, przepony i klatki piersiowej.

Serce człowieka składa się z 4 jam:

• leżących w górnej części dwóch przedsionków (lewego i prawego),
• położonych pod nimi dwóch komór (lewej i prawej). Komora lewa ma kształt stożka i jest dłuższa niż komora prawa. Wierzchołek lewej komory nazywa się koniuszkiem serca.

Prawa i lewa strona serca nie są ze sobą połączone. Rozdziela je tak zwana przegroda. Dzięki zastawkom, zapobiegającym cofaniu się krwi, zdrowe serce pompuje ją tylko w jednym kierunku.

Serce posiada cztery zastawki, które oddzielają od siebie jego jamy. Pomiędzy odpowiadającymi sobie przedsionkami i komorami leży po jednej zastawce przedsionkowo-komorowej, zaś pozostałe dwie zastawki leżą u wylotu komór do wielkich naczyń tętniczych.

W okolicy podstawy serca widoczne są wielkie naczynia wychodzące z serca: aorta i pień płucny oraz uchodzące do niego żyły czyli: żyła główna górna, żyła główna dolna i cztery żyły płucne (dwie prawe i dwie lewe).

Praca serca polega na stałym, naprzemiennym kurczeniu się i rozkurczaniu przedsionków i komór. Jego zadaniem jest pompowanie krwi do naczyń krwionośnych. Dzięki niemu krew zaopatruje organizm w tlen i składniki odżywcze, a także współuczestniczy w usuwaniu produktów metabolizmu.

Serce dzieli się na dwie podobne do siebie połowy:

• lewą, nazywaną sercem lewym, w którym krąży krew tętnicza,
• prawą, nazywaną sercem prawym, w którym krąży krew żylna.

Serce lewe tłoczy krew do krwiobiegu dużego (krążenie duże lub ogólne), a serce prawe do krwiobiegu małego (tzw. krążenie małe lub płucne). Obydwie połowy kurczą się stale i równocześnie. Wypychają tę samą ilość krwi.

Mięsień sercowy funkcjonuje na zasadzie pompy. Narząd, rozprowadzając krew do wszystkich komórek ciała, pracuje w cyklu dwufazowym. Pierwsza faza tłoczenia krwi nazywana jest rozkurczową i skurczową. Skurcz wywoływany jest impulsem elektrycznym. Serce pompuje krew zgodnie z rytmem narzuconym przez komórki bodźcotwórcze w węźle zatokowo-przedsionkowym.

Serce człowieka w warunkach prawidłowych, w spoczynku, wykonuje od 60 do 90 (średnio 72) uderzeń na minutę. W ciągu przeciętnego życia serce uderza 2,5 miliarda razy.

Choroby serca można podzielić na wrodzone i nabyte. Wady wrodzone są nieprawidłowościami budowy serca lub dużych naczyń, które powstały na etapie życia płodowego.

Najczęściej diagnozowane choroby serca to:

• choroba niedokrwienna serca (niewydolność wieńcowa, choroba wieńcowa),
• zawał mięśnia sercowego,
• zaburzenia rytmu serca (arytmia),
• wady zastawkowe,
• zaburzenia przewodnictwa,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie osierdzia,
• zapalenie wsierdzia,
• niewydolność mięśnia sercowego,
• krwotok sercowy,
• migotanie przedsionków.

Na choroby serca wpływa palenie papierosów, nadwaga, brak aktywności fizycznej, wysoki poziom cholesterolu, wysokie ciśnienie tętnicze i źle kontrolowana cukrzycę.

Choroby układu krążenia zazwyczaj przebiegają bezobjawowo. Symptomy, jeśli się pojawią, to ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, duszność, zmęczenie czy obrzęki i zasinienia występujące w szczególności w obrębie kończyn dolnych.

Diagnoza stawiana jest na podstawie wywiadu chorobowego, osłuchiwania czynności serca stetoskopem, EKG i USG. Leczeniem chorób serca zajmuje się kardiologia, a leczeniem operacyjnym chorób serca - kardiochirurgia.