W organizmach żywych witamina B12 pełni rolę regulatora produkcji czerwonych ciałek krwi (erytrocytów) i przeciwdziała niedokrwistości. Umożliwia także syntezę kwasów nukleinowych w komórkach, zwłaszcza szpiku kostnego.

Ponadto witamina B12 ma duży wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego, uczestniczy w tworzeniu otoczki mielinowej (ochraniającej komórki nerwowe) i neuroprzekaźników nerwowych, wpływa na dobry nastrój i równowagę psychiczną. Pomaga również w skupieniu i nauce.

Dzięki kobalaminie zmniejsza się poziom lipidów we krwi. Związek wpływa też na układ kostny oraz przemiany metaboliczne tłuszczów i węglowodanów, bierze udział w syntezie białek i przemianach puryn oraz pirymidyn.

Gdzie występuje witamina B12? Kobalamina produkowana jest przez bakterie żyjące w układzie pokarmowym zwierząt, zaś u człowieka powstaje w symbiozie z bakteriami układu pokarmowego w jelicie grubym. Ponieważ witaminy na dystalnym odcinku jelit nie są wchłanianie, zostają wydalone z kałem (wchłanianie witaminy B12 z przewodu pokarmowego odbywa się w jelicie krętym).

Oznacza to, że witamina B12 musi zostać dostarczana wraz z pożywieniem. Ponieważ występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, jej źródłem są:

• przetwory mięsne, mięso,
• ryby,
• jaja,
• mleko i jego przetwory,
• a także grzyby (boczniak, pieczarka, shitake). Inne produkty pochodzenia roślinnego jej nie zawierają.

Zapotrzebowanie na witaminę B12 jest zróżnicowane i zależy między innymi od wieku i stanu zdrowia. U najmłodszych dzieci wynosi ono 0,9 µg, zaś u dorosłego człowieka 2,4 μg na dobę. Nieco większe jest w przypadku kobiet w ciąży oraz karmiących (odpowiednio 2,6 µg i 2,8 µg).

Ponieważ w organizmie zdrowego człowieka znajduje się około 3 mg kobalaminy, co pozwala na kilkuletnie pokrycie zapotrzebowania, jej chwilowy brak w diecie nie jest groźny dla zdrowia.

Gdy witaminy B12 w organizmie jest za mało, może pojawić się niedokrwistość. Narażone na nią są zwłaszcza wegetarianie i weganie, którzy jej nie suplementują, osoby zmagające się z zaburzeniami wchłaniania lub po operacjach bariatrycznych czy usunięcia jelita krętego.

Jedną z częstszych przyczyn poważnego niedoboru kobalaminy w organizmie jest niedokrwistość Addisona i Biermera, czyli anemia złośliwa. Niedobór witaminy B12 może być również konsekwencją długotrwałego stosowania niektórych leków.

Objawy niedoboru witaminy B12 to:

• osłabienie, łatwa męczliwość,
• problemy z koncentracją,
• bladość skóry i błon śluzowych,
• zawroty i ból głowy,
• przyspieszona akcja serca,
• duszność,
• uczucie pieczenia języka, powiększenie i zaczerwienienie języka,
• objawy neurologiczne: zaburzenia węchu i czucia skórnego, niedosłuch, drętwienie i niedowład kończyn, impotencja, zaburzenia mikcji, zaburzenia siły mięśniowej,
• rozdrażnienie, zaburzenia funkcji poznawczych, otępienie, depresja lub chwiejność nastroju,
• objawy ze strony przewodu pokarmowego: brak apetytu i utrata smaku, zaparcia lub biegunki, nudności,
• objawy skórne: zażółcenie skóry lub nabyte bielactwo.

Rozpoznanie awitaminozy opiera się na objawach klinicznych niedoboru oraz analizie wyników badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, badania immunologiczne i stężenie witaminy B12. Pomocna może być także gastroskopia.

Do badania poziomu witaminy B12 nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Krew pobierana jest w godzinach porannych. Należy być na czczo (nie jeść około 8 godzin). Ponieważ niektóre leki mogą wpływać na wynik badania, lekarz może zalecić ich tymczasowe odstawienie).

Badanie stężenia kobalaminy warto zrobić, gdy pojawią się oznaki jej niedoboru i zawsze wtedy, gdy zaleci to lekarz. Analiza wyników powinna opierać się na wartościach referencyjnych podanych przez laboratorium. Wyniki badania należy skonsultować ze specjalistą.

Leczenie niedoboru witaminy B12 polega na terapii choroby podstawowej i suplementacji. Możliwe jest zarówno włączenie doustnych preparatów witaminowych lub domięśniowe lczy podskórne zastrzyki z B12. Aby szybko uzupełnić poziom B12, do diety warto także włączyć produkty spożywcze, które ją zawierają.