Zapalenie osierdzia – przyczyny, objawy i leczenie

Monika Grudzińska
10 lutego 2022, 08:00

Zapalenie osierdzia – przyczyny, objawy i leczenie

E-recepta za 59 zł
Bez wizyty u lekarza
Umów teleporadę
Konsultacja już w 15 minut
Zapalenie osierdzia to stan zapalny struktury otaczającej serce, któremu najczęściej towarzyszy gromadzenie się płynu w tak zwanym worku osierdziowym. Choroba obejmuje blaszki osierdzia i ma związek z pierwotnym lub wtórnym procesem zapalnym blaszek.
Zapalenie osierdzia – przyczyny, objawy i leczenie
Zapalenie osierdzia to stan zapalny struktury otaczającej serce, któremu najczęściej towarzyszy gromadzenie się płynu w tak zwanym worku osierdziowym. Choroba obejmuje blaszki osierdzia i ma związek z pierwotnym lub wtórnym procesem zapalnym blaszek.
Rodzaje zapalenia osierdzia
Zapalenie osierdzia (łac. pericarditis), czyli stan zapalny zewnętrznej warstwy serca, tak zwanego worka osierdziowego, może być ostre, przetrwałe, nawracające oraz przewlekłe.
Ostre zapalenie osierdzia cechują 2 z 4 kryteriów. To:
  • ból w klatce piersiowej o charakterze osierdziowym,
  • obecność płynu osierdziowego,
  • objaw słuchowy w postaci tarcia osierdziowego (podczas badania stetoskopem),
  • charakterystyczny zapis podczas badania EKG.
Przetrwałe zapalenie osierdzia to zapalenie bezobjawowe, trwające dłużej niż 4 tygodnie, ale krócej niż 3 miesiące. Nawracające zapalenie osierdzia to zawrót zapalenia po udokumentowanym wcześniejszym ostrym zapaleniu osierdzia. Z kolei przewlekłe zapalenie osierdzia to stan chorobowy, który trwa dłużej niż 3 miesiące.
Przyczyny zapalenia osierdzia
Przyczyny zapalenia osierdzia są bardzo różne. Choroba może mieć podłoże infekcyjne, zarówno wirusowe, jak i bakteryjne. Wówczas pojawia się wskutek namnażania się patogenów w komórkach blaszek osierdzia, co prowadzi do zmian w osierdziu, a nawet w mięśniu sercowym.
W przypadku bakterii czynnikiem predysponującym jest sepsa, ropniak opłucnej, zapalenie wsierdzia, jak również immunosupresja, operacje lub zabiegi przezskórne, urazy w obrębie klatki piersiowej i ciało obce w przełyku, alkoholizm czy AIDS.
Zapalenie osierdzia może także wystąpić w przebiegu układowych chorób tkanki łącznej, takich jak toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów czy twardzina układowa.
Wyróżnia się także zapalenie osierdzia pozawałowe, nowotworowe i popromienne, a także mocznicowe (pojawia się u chorych z zaawansowaną niewydolnością nerek leczonych hemodializami, poddawanych dializoterapii) i powstałe wskutek zaburzeń metabolicznych (odpowiada za nie wówczas mocznica, zespół hiperstymulacji jajników czy niedoczynność tarczycy), jak również polekowe odczyny osierdziowe.
Gdy nie udaje się odnaleźć przyczyny zapalenia osierdzia, mówi się o idiopatycznym zapaleniu osierdzia.
Objawy zapalenia osierdzia
Głównym objawem zapalenia osierdzia jest ból w okolicy zamostkowej lub przedsercowej, który promieniuje do pleców, ramion i szyi. Dolegliwości nasilają się w pozycji leżącej oraz przy wdechu, poruszaniu się czy kaszlu. Ulega osłabieniu w pozycji siedzącej i pochylonej do przodu.
Gdy z czasem dochodzi do zgromadzenia się w worku osierdziowym zwiększonej ilości zapalnego płynu wysiękowego (to wysiękowe zapalenie osierdzia), pojawia się ucisk na serce, suchy kaszel, duszność, szybsze niż zwykle męczenie się, przyspieszony rytm serca.
Innym objawem towarzyszącym zapaleniu osierdzia jest słyszalne tarcie osierdziowe podczas badania stetoskopem oraz objawy tamponady serca (gromadzenia wysięku w worku osierdziowym). Często występuje gorączka lub stan podgorączkowy, bóle mięśni i stawów.
Rzadko dochodzi do zapalenia jedynie samego osierdzia. Zwykle stan zapalny rozszerza się także na inne warstwy serca. Z tego powodu stanowi zapalnemu osierdzia często towarzyszy zapalenie mięśnia sercowego czy zapalenie wsierdzia, choć stan zapalny może objąć również inne części ciała.
Diagnostyka i leczenie
W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów związanych z pracą serca, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub kardiologa.
W diagnostyce zapalenia osierdzia wykorzystuje się badanie przedmiotowe i podmiotowe, a także badania laboratoryjne (przy zapaleniu osierdzia stwierdza się wzrost stężenia białka C-reaktywnego i przyspieszony OB). To EKG, ECHO serca, RTG klatki piersiowej, echokardiografia, tomografia komputerowa. W przypadku podejrzenia ropniaka osierdzia lekarz zleca badanie płynu osierdziowego i biopsję osierdzia.
Leczenie zapalenia osierdzia polega na podawaniu leków przeciwzapalnych. W przypadkach nasilonego stanu zapalnego niezbędne mogą być sterydy. Terapia zależy od przyczyny choroby oraz objawów.
Przy bakteryjnym zapaleniu osierdzia podaje się antybiotyki. Gdy doszło do nagromadzenia się płynu w worku osierdziowym, a także w przypadku podejrzenia ropnia lub zmian nowotworowych, wykonuje się nakłucie osierdzia i usunięcie zalegającego płynu (perikardiocenteza). Często konieczna jest hospitalizacja.
Zapalenie osierdzia trzeba leczyć, ponieważ może być niebezpieczne. Powikłania nieleczonego zapalenia osierdzia to tamponada serca oraz zaciskające zapalenie osierdzia.
E-recepta za 59 zł
Bez wizyty u lekarza

Umów wizytę u internisty
Specjalizacja lub nazwisko lekarza, miasto
Dziś
20.05
Jutro
21.05
czw.
22.05
pt.
23.05
sob.
24.05
Termin:
od dziś (20.05)
Zakres cen:
Do 100 zł
100 - 150 zł
150 - 200 zł
Powyżej 200 zł
Płeć lekarza:
kobieta
mężczyzna
Pokaż tylko:
lekarze pracujący w szpitalu
lekarze dziecięcy
Oceny:
(*)
(*)
(*)
(*)
(*)
(*)
(*)
(*)
(*)
( )
(*)
(*)
(*)
( )
( )
(*)
(*)
( )
( )
( )
(*)
( )
( )
( )
( )
Dorota Szcześniak-Słomska
30 zrealizowanych wizyt
4.5(*) (*) (*) (*) (*) (1 ocen)
30 zrealizowanych wizyt
od 299,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
AL. JEROZOLIMSKIE 65/79, WARSZAWA
PROFEMED Lekarze Specjaliści Warszawa - Al. Jerozolimskie 65/79
KATARZYNA WIECZOREK
10 zrealizowanych wizyt
4.0(*) (*) (*) (*) ( ) (4 ocen)
10 zrealizowanych wizyt
od 269,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
BOBROWIECKA 1, WARSZAWA
PROFEMED Sport i Rehabilitacja Warszawa - Bobrowiecka 1
PUŁAWSKA 15, WARSZAWA
Centrum Medyczne Grupa LUX MED Warszawa - Puławska 15
Potrzebujesz pomocy? Wizytę umówisz też przez konsultanta
Przemysław Kapała
6 zrealizowanych wizyt
4.3(*) (*) (*) (*) ( ) (1 ocen)
6 zrealizowanych wizyt
od 269,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
BOBROWIECKA 1, WARSZAWA
PROFEMED Sport i Rehabilitacja Warszawa - Bobrowiecka 1
AL. JEROZOLIMSKIE 162, WARSZAWA
Centrum Medyczne Grupa LUX MED Warszawa - Al. Jerozolimskie 162
Wioletta Piasecka
53 zrealizowanych wizyt
4.0(*) (*) (*) (*) ( ) (2 ocen)
53 zrealizowanych wizyt
od 279,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
AL. JEROZOLIMSKIE 65/79, WARSZAWA
PROFEMED Lekarze Specjaliści Warszawa - Al. Jerozolimskie 65/79
Aleksander Celiński
11 zrealizowanych wizyt
4.0(*) (*) (*) (*) ( ) (3 ocen)
11 zrealizowanych wizyt
od 259,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
AL. POKOJU 5, KRAKÓW
Centrum Medyczne LUX MED Kraków - Al. Pokoju 5
WADOWICKA 6, KRAKÓW
Centrum Medyczne LUX MED Kraków - Wadowicka 6
Iwona Bochenek
5 zrealizowanych wizyt
5.0(*) (*) (*) (*) (*) (1 ocen)
5 zrealizowanych wizyt
od 269,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
POSTĘPU 21C, WARSZAWA
Centrum Medyczne Grupa LUX MED Warszawa - Park Postępu 21C
Anna Akcelikli
2 zrealizowanych wizyt
4.0(*) (*) (*) (*) ( ) (2 ocen)
2 zrealizowanych wizyt
od 259,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
PÓŁWIEJSKA 42, POZNAŃ
Centrum Medyczne Grupa LUX MED Poznań - Półwiejska 42
PÓŁWIEJSKA 42, POZNAŃ
Centrum Medyczne LUX MED Poznań - Półwiejska 42
Konrad Boblewski
3 zrealizowanych wizyt
4.8(*) (*) (*) (*) (*) (1 ocen)
3 zrealizowanych wizyt
od 259,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
AL. ZWYCIĘSTWA 49, GDAŃSK
Centrum Medyczne LUX MED Gdańsk - Al. Zwycięstwa 49
AL. ZWYCIĘSTWA 49, GDAŃSK
Centrum Medyczne Grupa LUX MED Gdańsk - Al. Zwycięstwa 49
Karina Strachowska-Lange
26 zrealizowanych wizyt
5.0(*) (*) (*) (*) (*) (7 ocen)
26 zrealizowanych wizyt
od 259,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
AL. ZWYCIĘSTWA 49, GDAŃSK
Centrum Medyczne Grupa LUX MED Gdańsk - Al. Zwycięstwa 49
Katarzyna Wojtowicz
15 zrealizowanych wizyt
5.0(*) (*) (*) (*) (*) (10 ocen)
15 zrealizowanych wizyt
od 259,00 zł
Pokaż terminy w lokalizacjach:
AL. ZWYCIĘSTWA 49, GDAŃSK
Centrum Medyczne Grupa LUX MED Gdańsk - Al. Zwycięstwa 49